علت ایجاد جرم دندان موارد گوناگونی است که باید از آن ها آگاهی پیدا کرد. جرم دندان به عنوان یک ماده سخت معدنی است که روی دندان تشکیل میشود. نحوه شکل‌گیری جرم دندان به‌‌این ترتیب است که اول پلاک تشکیل میشود. پلاک، ماده‌ای است که روی دندان قرار می‌گیرد و به مرور زمان میکروبها به آن اضافه می‌شوند.بزاق انسان حاوی مواد معدنی است. به مرور زمان، میکروبها روی پلاک نفوذ میکنند و کم‌کم تبدیل به ماده سختی میشود که سطح زبری دارد و به واسطه سطح زبر،جاذب میکروبهای موجود در دهان است. این پلاک به لثه آسیب وارد میکند و به مرور سبب تحلیل لثه میشود.جرم دندان در افراد بزرگسال در سراسر جهان دیده میشود، جرم دندان در واقع از جنس فسفات کلسیم میباشد که تحت تاثیر رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان، عدم دسترسی به مراقبتهای دندانپزشکی، رژیم‌غذایی، سن، ژنتیک، آخرین زمان تمیز کردن دندانها،برخی‌از بیماریها و استفاده از برخی از داروها قرار می‌گیرد.در افرادی که بهداشت دهان و دندان به طور منظم انجام میشود و دسترسی به مراقبتهای منظم دندانپزشکی صورت پذیرد، تشکیل جرم دندان و پلاک دندان کمتر دیده میشود. این امر سبب میشود که جرم دندان در سطح دندانهایی که در مجاورت مجاری بزاق می باشند کمتر دیده شود. در افرادی که بهداشت دهان و دندان را رعایت نمی‌کنند و به مراقبتهای دندانپزشکی دسترسی ندارند، جرم دندان زودتر تشکیل میشود. اگر جرم دندان به مقادیر زیاد باشد ممکن است سبب التهاب لثه و یا تحلیل لثه شود.افرادی که بهداشت دهان و دندان را رعایت نمی‌کنند احتمال پریودنتال در آنها بیشتر است.علیرغم تحقیقات گسترده هنوز درک کاملی از علت بیماری پریودنتال وجود ندارد، هنوز مطمئن نیستیم که جرم دندان سبب التهاب پریودنتال میشود و یا آنکه جرم دندان نتیجه پریودنتال میباشد. در این مقاله قصد داریم به کمک دکتر فاطمه لبافی شما را با جنبه هایی از جرم گیری دندان و روش های جرم گیری دندان و نیز تفاوت های آن با سایر روش ها آشنا کنیم.
اما آنچه مهم است آن است که جرم دندان حداقل ممکن است التهاب پریودنتال را افزایش دهد، و از بین بردن جرم دندان و پلاک دندان در واقع زمینه اصلی از بین بردن پریودنتال است. موادی در دهانشویه و خمیردندان وجود دارد که سبب از بین بردن چسبندگی و سختی رسوبات دندانی میشود و یا سبب کاهش این رسوبات میشود. اما اگر با مسواک زدن جرم دندان و پلاک میکروبی را از روی دندان پاک نکنید، تمام مشکلات از همینجا آغاز میشود، به مرور زمان مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر موجود در بزاق و مایع شیار لثه‌ای روی پلاک نرم میکروبی نفوذ کرده و انرا سخت‌تر میکند.نتایج مطالعات نشان می‌دهد که اگرچه میزان این مواد معدنی در بزاق کم است ولی در پلاک میکروبی دو تا بیست برابر غلیظ می‌شوند و از آنجا مقدار زیادی جرم دندان ایجاد میشود.کسانی که غلظت مواد آهکی بزاقشان زیاد است، به دلیل رسوب مواد آهکی بیشتر، جرمهای سنگین‌تری دارند و اصطلاحا می‌گویند بزاقشان جرم‌ساز است.
جرم بیشتر در پشت دندانهای جلویی فک پایین دیده میشود بعد از این ناحیه، اولین دندانهای آسیاب از نظر جرم پذیری دومین مقام را دارند.که علت این امر، آن است که این نواحی محل باز شدن مجرای غدد بزاقی به داخل دهان می‌باشند. بنابراین با تجمع بزاق امکان رسوب مواد آهکی آن در این نواحی روی دندانها بیشتر است. بعد از جرمگیری دندان در کلینیک دندانپزشکی اگر فرد بهداشت را به طور کامل و صحیح رعایت کند و از خمیردندان حاوی فلوراید و نخ دندان استفاده کند ،شاید جرم دندان آن قدر زیاد نباشد تا نیازی به جرم گیری دندان باشد و یا آنکه با فواصل طولانی نیاز به زدودن جرم دندان باشد.
از آنجا که باقی ماندن جرم دندان در دراز مدت موجب تخریب استخوانی در محل تجمع جرم و در نهایت موجب لق شدن دندانها میشود، دندانپزشکان بر معاینات دوره‌ای دندانها و جرمگیری دندانها هر شش ماه یکبار توصیه میشود.
آیا جرمگیری دندان در بارداری ضرر دارد؟
رعایت بهداشت دهان و دندان در بارداری بسیار مهم است.حتی توصیه میشود خانمها قبل از بارداری به مطب دندانپزشکی مراجعه کنند و اگر لازم باشد جرمگیری دندان، عصب کشی دندان، پرشدن و سفید کردن دندان را انجام دهند.احتمال آنکه زنان باردار دچار مشکلات لثه شوند بسیار زیاد است. اگر این مشکلات لثه حل نشود حتی ممکن است سبب از بین رفتن دندان و یا التهاب لثه شود،التهاب لثه در بارداری سبب تولد نوزاد نارس و یا کم وزن میشود. باکتری موجود در دندان خراب ممکن است وارد جریان خون شود و سبب آسیب به شما و نوزاد شود.سه ماهه اول بارداری،مهمترین بخش دوران بارداری محسوب میشود که در این مرحله سلولها مدام در حال تقسیم شدن میباشد و کوچکترین ایرادی در این تقسیمات سلولی عواقب جبران ناپذیری برای نوزاد در پی خواهد داشت. بنابراین بهتر است در سه ماهه اول بارداری هیچ‌گونه درمان دندانپزشکی و از جمله جرمگیری دندان انجام نشود و جرمگیری دندان در بارداری را به سه ماهه دوم موکول کرد.
تفاوت بلیچینگ با جرمگیری دندان
بلیچینگ یکی از کارهای زیبایی است که بر روی دندان انجام میشود. در عمل بلیچینگ رنگ مینای دندان تغییر پیدا میکند و دندان سفیدتر خواهد شد و به مرور زمان عاج دندان نیز سفیدتر میشود.در عمل بلیچینگ از یک ماده شیمیایی با نام پراکسیدهیدروژن استفاده میشود. بلیچینگ بر روی دندانهای روکش شده وایمپلنت انجام نمی‌شود. در حالی که در جرمگیری دندان، تنها جرم دندان و لکه‌های رنگی دندان از بین می‌رود و در نتیجه جرمگیری دندان یک روش درمانی برای دندان محسوب میشود و یک روش زیبایی به حساب نمی‌آید که از این رو تفاوت بلیچینگ با جرم گیری نمایان می شود. نکته ای که در عمل بلیچینگ باید مد نظر قرار داد آن است که باید توسط دندانپزشکی که در این کار دانش و تجربه کافی دارد انجام شود.
جرمگیری ریشه دندان
بعضی خانواده‌ها گمان میکنند که جرمگیری دندان باعث از بین رفتن مینای دندان میشود و این مسئله را به عنوان یکی از عوارض جرم گیری دندان قلمداد می کنند. در حالی که جرمگیری دندان به منظور پیشگیری از پوسیدگی دندان انجام میشود. قلم جرمگیری دندان هیچ گاه توانایی صدمه زدن به ریشه سالم دندان را ندارد، مگر اینکه دندان از قبل از بین رفته باشد. اگر پزشک جرمگیری دندان را توصیه کرد فرد حتما باید این کار را انجام دهد به آن دلیل که وجود پلاک دندان یا جرم دندان هنگام غذا خوردن باعث تجمع غذا روی دندان شده و با مسواک زدن،جرم دندان به خوبی پاک نمی‌شود و در نتیجه باعث بیماریهای لثه‌ای و پوسیدگی دندانها میشود. در صورتی که پلاک دندان و جرم دندان به زیر خط لثه گسترش پیدا کند، بیماری مزمن خواهد شد، نسج لثه به تدریج از دندانها جدا میشود و حفره‌هایی ایجاد میشود که در آنجا چرک تجمع پیدا میکند. با گسترش پلاک دندان و جرم دندان و تداوم تحریک بافت لثه، فرآیند کنده شدن لثه‌ها از دندانهایتان بیش از پیش ادامه می‌یابد.زمانی که به تدریج لثه‌ها در حال جدا شدن از دندانها باشد و یا جرمهای سختی روی ریشه‌های دندان باشد جرمگیری ریشه دندان انجام میشود. جرمگیری ریشه دندان به خوبی بیماری لثه را از بین خواهد برد. البته یادمان باشد که بعد از جرمگیری ریشه دندان، باید مراقبت های بعد از جرم گیری دندان به خوبی رعایت شود. به طور منظم از مسواک و نخ دندان استفاده شود و کشیدن سیگار را متوقف کنید در آن صورت پیشرفت بیماری لثه متوقف میشود و لثه‌های شما بهبود پیدا میکند و مجددا محکم و صورتی میشود.هنگام جرمگیری ریشه دندان از آنجا که بافت لثه در معرض خطر عفونت قرار دارد اگر بیماری دارید که سبب افزایش این عفونت شود قبل و بعد از انجام جرمگیری دندان آنتی‌بیوتیک مصرف شود. جرمگیری ریشه دندان یکی از موثرترین روشها برای درمان بیماری لثه است. زمانی که عمق پاکت‌ها بیشتراز سه میلی متر باشد دندانپزشک از ماده بی‌حسی استفاده میکند تا لثه‌ها و ریشه دندان بی‌حس شود، جرمگیری ریشه دندان ممکن است مقدار کمی ناراحتی ایجاد کند.
از جمله مواد غذایی که سبب ایجاد جرم دندان میشود می‌توان به مواد غذایی زیر اشاره کرد:
موز،به علت چسبندگی به دندانها به مرور زمان سبب پوسیدگی دندانها میشود.
میوه‌های خشک،حاوی قند زیاد هستند و به دندانها می‌چسبند
نوشابه و میوه‌های پاکتی،حاوی قند فراوان می‌باشند که این قند بر روی دندانها شروع به ساخت اسید میکند که سبب از بین بردن دندانها میشود.
چیپس، به علت چسبندگی به دندانها سبب پوسیدگی دندانها میشود.
کار درست آن است که بعد از مصرف این مواد دندانهایتان را مسواک بزنید و یا یک لیوان آب بخورید تا باقیمانده مواد غذایی با خوردن آب شسته شوند. برای نوشیدنیها می‌توان از نی هم استفاده کرد تا نوشیدنیها مخصوصا نوشیدنیهای خیلی شیرین تماس کمتری با دندان داشته باشند.
بهتر است این مطالب را نیز مطالعه بفرمایید:
آیا جرمگیری دندان را سفید میکند؟
دندانپزشکان با آغشته کردن دندانها به خمیر مخصوص و استفاده از برس کوچک که دارای سر چرخشی میباشد برای از بین بردن لکه‌های رنگی دندان که چسبندگی زیاد ندارند استفاده میکنند که به این عمل بروساژ می‌گویند که بعد از جرمگیری دندان استفاده میشود. هر چند بعد از جرمگیری دندان، رنگ داخلی دندان تغییر پیدا نخواهد کرد اما فرد کمی تغییر رنگ را در دندان احساس خواهد کرد. دندانهای افراد دو الی سه روز بعد از این کار دچار حساسیت کمی میشود اما این حساسیت دندان بعد از سه روز برطرف میشود.
مزایای جرم گیری دندان شامل موارد زیادی است که از جمله می‌توان به کاهش خونریزی از لثه، جلوگیری از پخش شدن عفونت لثه در بدن، سفید شدن دندان و از بین بردن بوی بد دهان که به علت ایجاد عفونت لثه‌ها تشکیل میشود اشاره کرد. از جمله عوارض جرمگیری،احتمال ایجاد خونریزی و عفونت لثه اشاره کرد و همچنین بعد از جرمگیری لثه ممکن است کمی قرمز و ملتهب شود.
جرمگیری دندان با لیزر
جرم گیری دندان به سه روش انجام میشود: در یک روش با استفاده از قلم دستی، جرم گیری دندان انجام میشود. تنها افرادی که جرم کم و سطحی دارند از روش دستی استفاده می کنند تا هزینه جرم گیری دندان را کاهش دهند. در روش دوم ، با وسایل الکترونیکی یعنی دستگاه جرم گیری دندان اولتراسونیک انجام میشود در این روش دندانپزشک از یک اسپری آب نیز استفاده میکند و تمامی جرمهای دندان را از بین می‌برد.روش سوم، روش جراحی میباشد در صورتی که جرم دندان بسیار وسیع باشد از این روش استفاده میشود.اگر بخواهید جرمگیری دندان به طور عمیق‌تری انجام شود از جرمگیری دندان با لیزر استفاده شود.جرمگیری دندان با لیزر در واقع یک روش پیشگیری و هم یک روش درمانی محسوب میشود. جرمگیری دندان با لیزر سبب کاهش التهاب لثه و درمان سریع لثه‌ها میشود و سبب میشود که اتصال لثه به دندان آسان‌تر صورت پذیرد. عمل جرمگیری دندان اصلا درد ندارد ولی بعد از آن نباید بلافاصله آب سرد و یا آب داغ خورد.
محققان دریافته‌اند که در افرادی که دندانهای خود را جرمگیری کرده‌اند احتمال ابتلا به حملات قلبی کمتر است. این مطالعات نشان می‌دهد که افراد سن بالا که بهداشت دهان و دندان را رعایت میکنند نسبت به همسالان خود که به بهداشت دهان و دندان اهمیت نمی‌دهند کمتر دچار حملات قلبی می‌شوند. ثابت شده است که جرمگیری دندان با 31 درصد خطر حمله قلبی در آینده را کاهش می‌دهد و 15 درصد حمله سکته مغزی را کاهش می‌دهد.
غذاهای نرم نشاسته‌ای،تغییر اسیدیته محیط دهان،ژنتیک و عدم رعایت بهداشت دندانها همه منجر به ایجاد میکروارگانیسم‌ها و بقایای مواد غذایی بر روی دندان میشود. میلیونها میکروب ناشی از مواد غذایی در جرم دندان وجود دارد، که این میکروبها در واقع مواد معدنی باقیمانده از مواد غذایی و انواع دیگر ذرات است که در خارج از بدن وجود دارد و وارد دهان میشود.
جرمگیری دندان به‌صورت دستی و لیزر انجام میشود
جرم دندان نه تنها باعث ایجاد بوی بد دهان می‌شوند بلکه رنگ و سلامت دندانها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند و می‌توانند سبب خراب شدن دندانها و بیماریهای لثه شوند.افرادی که زیاد چای و قهوه استفاده میکنند و همچنین افراد سیگاری، سریعتر از بقیه افراد به جرم دندان مبتلا می‌شوند. وجود جرم بر روی دندانها به علت ضخامتی که دارد جلوی حس دندانها را می‌گیرد به همین دلیل بعد از جرمگیری، تصور می‌کنیم که دندانمان حساس‌تر شده است.
هنگام جرمگیری،در صورتی که میزان جرم دندان کم باشد و در بالای لثه تشکیل شود درد زیادی را افراد احساس نخواهند کرد اما اگر جرم نزدیک ریشه دندان وکمی زیر لثه باشد افراد درد زیادتری را احساس میکنند. پس با توجه به موضع جرمگیری،دندان افراد ممکن است بی‌حس شود و یا‌ممکن است نیازی به بی‌حسی نداشته باشند.خمیر‌دندانهایی که به عنوان ضد جرم از آنها استفاده میشود، دارای مقادیر زیادی از مواد ساینده می‌باشند که همین امر سبب شده است که استفاده همیشگی از آنها توصیه نشود. این خمیردندانها، به علت دارا بودن مواد ساینده زیاد، سبب ایجاد خراش‌های بسیار نازکی بر سطح دندانها میشود و زمینه را برای تجمع و چسبندگی بیشتر پلاک میکروبی فراهم میکند.
