یکی از بهترین راهکارها برای رعایت بهداشت دهان و دندان، استفاده اصولی از مسواک است. خیلی از افرادی که به صورت روزانه مسواک می‌زنند، شاید اصول درست استفاده از آن را ندانند. به همین دلیل، ممکن است بعد از مدتی با مشکلاتی مثل پوسیدگی و بیماری‌های لثه مواجه شوند. این در حالی است که اگر نحوه صحیح مسواک زدن را بلد باشند، به راحتی می‌توانند از بروز این مشکلات پیشگیری کنند.
دکتر فاطمه لبافی در ادامه این مقاله، توضیحات لازم درباره نحوه صحیح مسواک زدن را در اختیار شما عزیزان قرار داده‌اند. همچنین، در ادامه، برخی از اشتباهات رایجی که بیماران حین مسواک زدن انجام می‌دهند را بیان کرده‌اند. پس مطالعه این مطلب را از دست ندهید.
هدف از مسواک زدن
مسواک به منظور تمیز کردن تمام سطوح دندان‌ها، خطوط لثه و سطوح جونده دندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همواره لایه‌ای نازک و بی رنگ که حاوی باکتری است، روی سطح دندان‌ها قرار گرفته و به مرور زمان و در اثر باقی ماندن آنها بر روی دندان، سبب مشکلات متعددی می‌شوند. مسواک زدن با از بین بردن این لایه، سبب حفظ سلامت دهان و دندان می‌شود.
دقت داشته باشید هدف از مسواک زدن، صرفا تمیز کردن دندان‌ها از ذرات غذایی نیست. بلکه شما باید پلاک تشکیل شده روی دندان و بافت لثه را با کمک مسواک حذف کنید. چرا که در صورت باقی ماندن آن روی دندان، تبدیل به جرم خواهد شد و دیگر با مسواک قابل حذف نخواهد بود.
اصول اولیه مسواک زدن
برای مسواک زدن چند نکته مهم وجود دارد که در زیر به بررسی آنها می‌پردازیم:
- توجه کنید که برای مسواک زدن باید زمان کافی در نظر گرفته و از آن سرسری رد نشوید. مسواک زدن دندان‌ها حداقل دو دقیقه زمان می‌‌برد.
- اگر در روز کمتر از دوبار مسواک زده شود، احتمال بروز پوسیدگی دندان بیشتر خواهد شد. پس سعی کنید حداقل دو بار در روز مسواک بزنید.
- به هنگام انتخاب مسواک دقت کافی داشته و مسواکی که از نظر اندازه و نرمی برایتان مناسب است را انتخاب کنید.
- خمیر دندان نقش بسیار موثری در سلامت دندان‌ها ایفا می‌کند، برای تقویت دندان‌های خود از خمیر دندان‌های حاوی فلوراید استفاده نمایید.
- مسواک زدن را به شکل صحیح دنبال کنید که در ادامه مقاله این مورد را به طور کامل برایتان شرح می دهیم.
- به مسواک زدن زبان نیز توجه داشته باشید، زیرا می‌تواند باکتری‌های بسیاری را از بین ببرد.
- به این نکته توجه کنید که نخ دندان مکملی برای مسواک است. گاهی اوقات مسواک زدن به تنهایی نمی‌تواند برخی از مواد غذایی گیر کرده در بین دندان‌ها را پاک نماید. بنابراین باید این کار را به کمک نخ دندان انجام دهید. شاید اگر برای اولین بار از نخ دندان استفاده کنید، لثه تحریک شده و دچار خونریزی شود. اما نگران نباشید و کشیدن نخ دندان را رها نکنید. به مرور زمان لثه‌ها مقاومت بیشتری پیدا کرده و استفاده مداوم از آن، کمک بزرگی به حفظ سلامت دهان و دندان می‌کند.
مراحل مسواک زدن
یادگیری نحوه مسواک زدن صحیح، اولین قدم برای حفظ سلامت دهان و دندان و کاهش احتمال پوسیدگی و سایر بیماری‌های مرتبط با دهان است. این نکته حائز اهمیت است که شیوه صحیح مسواک زدن با مسواک معمولی و برقی تفاوتی ندارد. تنها برای برخی از افراد و برخی از کودکان که تمایلی به استفاده از مسواک‌های معمولی ندارند، مسواک برقی می‌تواند برایشان مناسب باشد. در ادامه مقاله شما را با مراحل مسواک زدن با مسواک معمولی و برقی به صورت جداگانه آشنا می‌کنیم:
مسواک زدن با مسواک معمولی
مراحل مسواک زدن با مسواک دستی و معمولی عبارتند از:
- ابتدا از سطح خارجی دندان‌ها شروع کنید. همیشه در حین مسواک زدن این نکته را در نظر داشته باشید که از یک سمت دهان شروع کنید. با این کار، می‌توانید متوجه شوید کدام قسمت‌ها هنوز تمیز نشده‌اند. در مرحله اول، بهتر است سطح خارجی دندان‌ها که در معرض لب‌ها و گونه‌ها هستند را با مسواک تمیز کنید. برای بزرگسالان پیشنهاد شده است حرکت مسواک صورت عمودی باشد. حرکت افقی بیشتر برای کودکان توصیه شده و برای بزرگسالان گزینه مناسبی نیست. این کار را از یک سمت فک بالا یا پایین شروع کرده و به ترتیب تمام نواحی هر فک را مسواک بزنید.
- خطوط لثه را تمیز کنید. در مرحله بعد، باید پلاک جمع شده زیر خط لثه را حذف کنید. برای این کار، توصیه شده مسواک را با زاویه ۴۵ درجه نسبت به تاج دندان گرفته تا الیاف آن به داخل شیار لثه نفوذ کنند. سپس از یک سمت دهان شروع کرده و با یک حرکت لرزشی، پلاک این نواحی را حذف کنید.
- سطح پشتی دندان‌ها را مسواک بزنید. بعد از لثه، نوبت به نواحی پشت دندان‌هاست. معمولا مسواک زدن این نواحی کمی سخت و بوده و فرد در انجام حرکات مختلف با محدودیت‌هایی مواجه است. سعی کنید این نواحی را به طول کامل مسواک بزنید تا پوسیدگی از این نواحی شروع نشود.
- سطح جونده دندان‌ها را تمیز کنید. در ادامه باید سطح جونده تمام دندان و به خصوص دندان‌های آسیاب را با مسواک تمیز کنید. بهتر است وسواس بیشتری برای این نواحی به خرج دهید. چرا که یکی از نقاطی که بروز پوسیدگی در آن خیلی شایع است، سطح جونده دندان‌هاست.
- به سراغ نواحی بین دندانی بروید. بعد از سطح جونده، باید نواحی بین دندانی را نیز با مسواک تمیز کنید. برای این کار بهتر است مسواک را با زاویه ۴۵ درجه گرفته و الیاف را بین دندان‌ها قرار دهید. سپس با حرکات لرزشی، پلاک را از سطح دندان‌ها جدا کنید. البته به این نکته توجه داشته باشید که مسواک به تنهایی نمی‌تواند در تمیز کردن سطوح بین دندانی موثر باشد. به همین دلیل، بهتر است بعد از مسواک زدن، از نخ دندان نیز استفاده کنید.
- سطح پشتی زبان را فراموش نکنید. در مرحله آخر پیشنهاد می‌شود با مسواک، سطح پشتی زبان را نیز مسواک بزنید.
مسواک زدن با مسواک برقی
مسواک‌های برقی معمولا دارای زمان‌های دو دقیقه‌ای و برخی از آنها دارای تایمر‌های ۳۰ ثانیه‌ای برای هر طرف از دندان‌ها هستند. همچنین برخی از مسواک‌های برقی دارای سنسور مجهز به فشار بوده که اگر فشار بیش از حد به دندان‌ها وارد شود، به فرد هشدار خواهند داد. مراحل مسواک زدن با مسواک برقی عبارت‌اند از:
- در ابتدا به داشتن شارژ مسواک برقی خود توجه داشته باشید.
- از سطوح خارجی دندان‌ها، مسواک زدن را آغاز نمایید و مسواک را به آرامی حدود چند ثانیه روی هر دندان نگه دارید.
- در ادامه، مسواک را با زاویه ۴۵ درجه روی خطوط لثه قرار دهید تا الیاف آن به داخل شیارهای لثه نفود کنند. مسواک با حرکت لرزشی که ایجاد می‌کند، می‌تواند به راحتی پلاک تشکیل شده را حذف کند.
- در ادامه تمام اقدامات مرحله قبل را برای سطوح داخلی دندان‌ها انجام دهید.
- پشت دندان‌های عقبی و سطح جونده آنها را به همان شکل مسواک بزنید.
مسواک زدن زبان
معمولا پیشنهاد می‌شود در کنار مسواک زدن دندان‌ها و بافت لثه، سطح پشتی زبان را نیز تمیز کنید. برخی از افراد در هنگام مسواک زدن زبان دچار حالت تهوع شده و نمی‌توانند این کار را به درستی انجام دهند. برای رفع این مشکل بهتر است به آرامی این ناحیه را مسواک زده تا رفلکس گگ فعال نشود. بهتر است مسواک زدن زبان را از ناحیه خلفی شروع کرده و با حرکت جلو و عقب، به سمت نوک زبان حرکت کنید. مسواک زدن زبان می‌تواند به کاهش تجمع باکتری‌ها در این ناحیه کمک کند. با این کار، می‌توانید از بوی بدن دهان نیز جلوگیری کنید.
فیلم روش مسواک زدن صحیح
این مطلب به زودی به روز رسانی می شود.
زمان مسواک زدن
با توجه به نظر اکثر متخصصان دندانپزشک، قبل از خواب بهترین زمان برای مسواک زدن است. همچنین باید حداقل دو بار در روز مسواک بزنید و از نخ دندان نیز در طول روز استفاده کنید. در هنگام خواب ترشحات بزاق دهان کاهش می‌یابند و دهان خشک می‌شود که خشک بودن دهان می‌تواند محیط مناسبی را برای رشد و فعالیت باکتری‌های دهان ایجاد کند.
پلاک روی دندان‌ها حاوی باکتری‌هایی است که برای تبدیل شدن به جرم نیازمند زمان ۲۴ ساعته است. بنابراین مسواک زدن قبل از خواب با حذف این باکتری‌ها مانع از رشد و فعالیت آنها می‌شود. توجه داشته باشید که بلافاصله بعد از غذا خوردن نباید مسواک بزنید. دلیل آن این است که مینای دندان بعد از غذا خوردن به دلیل اسید ترشح شده در دهان آسیب‌پذیر‌تر می‌شود. بنابراین توصیه دندانپزشکان این است که با فاصله ای کوتاه پس از خوردن غذا مسواک بزنید. بهترین زمان برای مسواک زدن، صبح‌ها قبل از صبحانه و شب‌ها قبل از خواب است
مسواک زدن کودکان
برای اینکه سلامت دهان و دندان فرزند شما در آینده تضمین شود و از به وجود آمدن مشکلات بعدی جلوگیری شود، بهتر است از همان کودکی، مسواک زدن را آغاز کنید. تا حدود سن ۳ سالگی بهتر است از مسواک انگشتی برای مسواک زدن و ماساژ لثه کودک خود استفاده نمایید.
برای استفاده از مسواک انگشتی باید آن را روی انگشت اشاره خود گذاشته و با حرکت افقی دندان‌های فرزند خود را تمیز کنید.
با بزرگ‌تر شدن فرزندتان می‌توانید شیوه صحیح مسواک زدن را به او آموزش دهید. برای این کار بهتر است همراه با فرزند خود مسواک بزنید و پس از آموزش‌های کافی و درست، این کار را به کودک خود واگذار کنید.
روش‌های طبیعی مسواک زدن
گاهی اوقات به جای استفاده از خمیر دندان، برخی از مواد طبیعی می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند البته پیشنهاد دندانپزشکان استفاده از خمیردندان‌های حاوی فلوراید است. با این حال، ما در ادامه برخی از موادی که در گذشته برای تمیز دندان‌ها استفاده می‌شده‌اند را معرفی کرده‌ایم:
- مسواک زدن با نمک دریا نمک دریا دارای مواد مغذی بسیاری مانند کلسیم، فسفر، سدیم، نیکل، آهن و منیزیم است. تمامی این ترکیبات می‌توانند نقش موثری برای تقویت دندان‌ها و لثه‌ها داشته باشند. مسواک زدن با نمک دریا می‌تواند بوی بد دهان را رفع کرده و سبب سفیدتر شدن دندان‌ها شود. همچنین نمک دریا سرشار از ید بوده که با داشتن خاصیت ضد باکتریایی، سبب خنثی شدن محیط اسیدی دهان، ترشح بزاق و در نهایت حفاظت از دندان‌ها می‌شود.
برای مسواک زدن با نمک دریا بهتر است مقداری نمک را در ظرفی ریخته و پس از نم دار کردن مسواک خود، آن را درون نمک بزنید. در ادامه دهان خود را با محلول آب نمک شسته و این کار را حدود ۳۰ ثانیه انجام دهید. شستشوی دهان با آب نمک می‌تواند به درمان لثه‌های متورم نیز بپردازد. - مسواک زدن با روغن نارگیل و زردچوبه زردچوبه با داشتن خاصیت ضد التهابی می‌تواند برای سلامت دهان و دندان بسیار موثر باشد. همچنین زردچوبه اثر بسیار خوبی بر روی سفید کنندگی دندان‌ها دارد. برای استفاده از آن از ترکیب یک چهارم قاشق چای خوری زردچوبه به همراه روغن خالص نارگیل خمیر دندانی طبیعی تهیه کرده و دو بار در هفته از آن استفاده کنید.
اشتباهات رایج در هنگام مسواک زدن
برای کامل شدن اطلاعات خود در این زمینه، بهتر است اشتباهات رایجی که افراد در زمان مسواک زدن انجام می‌دهند را بشناسید. در ادامه این موارد را برایتان بیان می‌کنیم:
- استفاده طولانی مدت از یک مسواک با استفاده مداوم از مسواک به مرور زمان الیاف مسواک سفت‌تر می‌شوند. در این صورت مسواک زدن با این مسواک کارایی موثری نداشته و می‌تواند منجر به عوارضی نیز شود.
- مسواک نزدن به اندازه کافی توجه داشته باشید که زمان مسواک زدن اهمیت بسیاری داشته و برای به دست آوردن نتیجه مورد نظر و حفظ سلامت دهان و دندان خود باید آن را در نظر بگیرید. حداقل زمان لازم برای مسواک زدن ۲ دقیقه بوده و اگر کمتر از این زمان مسواک بزنید، فلوراید کافی جذب دندان ها نمی شود و همچنین دندان ها به خوبی تمیز نمی گردند.
- استفاده از مسواک سفت و سخت مسواک سفت می‌تواند به مینای دندان آسیب برساند و یا سبب حساس شدن آن گردد. همچنین می‌تواند باعث آسیب رسیدن به لثه‌ها شود.
- اشتباه استفاده کردن مسواک اگر مسواک زدن به شیوه صحیح انجام نشود و با سرعت و سرسری از آن بگذرید، کارایی موثر خود را نخواهد داشت. باید توجه داشته باشید که تمام قسمت‌های دندان را به درستی مسواک بزنید.
- مسواک زدن بیش از اندازه درست است که مسواک زدن بسیار مهم است، اما این نکته نیز حائز اهمیت است که بیش از اندازه مسواک زدن لازم نیست. زیرا با افراط نیز سبب آسیب وارد شدن به دندان‌ها و لثه‌های خود می‌شوید.
- با خشونت مسواک زدن این نکته بسیار مهم است که باید به آرامی و با حرکات ملایم مسواک بزنید. مسواک زدن به تندی و با خشونت می‌تواند سبب ساییده شدن دندان‌ها و تحلیل لثه شود.
- قرار دادن مسواک در محیط نامناسب مسواک خود را در محیط بسته قرار ندهید، همچنین قرار دادن مسواک در محیط دستشویی اصلا درست نبوده و باید از این کار اجتناب کنید.
- شستن دهان بلافاصله بعد از مسواک زدن
خیلی از افراد بعد از مسواک زدن بلافاصله دهان خود را با آب می‌شویند. این کار بسیار اشتباه است؛ زیرا سبب می‌شود فلوراید از روی دندان‌ها شسته شده و نتواند در استحکام آنها نقش داشته باشد. به همین دلیل، بهتر است بلافاصله بعد از مسواک زدن، دهان خود را با آب نشویید.
انواع روش‌های مسواک زدن
روش‌های زیادی برای مسواک زدن ارائه شده‌اند. در ادامه برخی از مهمترین روش‌های مسواک زدن را معرفی کرده‌ایم:
- روش مدیفای استیلمن برای انجام این روش، باید مسواک را با زاویه ۴۵ درجه نسبت به تاج دندان گرفته، به طوری که الیاف مسواک به سمت ریشه دندان قرار بگیرند. همچنین، باید قسمتی از الیاف روی بافت لثه و قسمتی از آن روی دندان قرار بگیرند. سپس در حدود ۱۰ ثانیه یک حرکت لرزشی در آن ناحیه ایجاد کرده و در انتها مسواک را با یک حرکت دورانی، به سمت تاج حرکت می‌دهیم. در ادامه سراغ دندان‌های بعدی می‌رویم و همین کار را تکرار می‌کنیم. این روش با توجه به تحریک بافت لثه، می‌توان دسبب افزایش خونرسانی به آن شده و سلامت این بافت را نیز به دنبال داشته باشد. استفاده از این روش برای افراد زیر توصیه می‌شود:
- افرادی که روی دندان‌هایشان براکت‌های ارتودنسی قرار گرفته‌اند، می‌توانند از این روش برای تمیز کردن اطراف براکت‌ها استفاده کنند.
- افرادی که دچار تحلیل لثه شده‌اند، این روش گزینه مناسبی برایشان است.
- روش بَس در روش بس همانند روش قبلی، مسواک با زاویه ۴۵ درجه نسبت به تاج دندان قرار می‌گیرد. تفاوت آن با روش قبلی در این است که الیاف مسواک در این روش داخل شیار لثه‌ای نفوذ می‌کند. پس از نفوذ الیاف در شیار لثه، حرکات لرزشی و چرخشی به مدت ۱۰ ثانیه انجام شده و به سراغ ناحیه بعدی می‌رویم. از این روش بیشتر برای بیمارانی که به بیماری پریودنتیت مبتلا هستند، استفاده می‌شود.
- روش چارترز روش چارترز از دیگر روش‌هایی است که می‌توان برای مسواک زدن از آن استفاده کرد. این روش تقریبا مشابه روش‌های قبلی انجام می‌شود. با این تفاوت که مسواک باید با زاویه ۴۵ درجه نسبت به تاج دندان قرار گرفته، به این صورت که الیاف مسواک به سمت تاج قرار بگیرند. یعنی مسواک به حالت وارونه نسبت به روش بس و استیلمن قرار خواهد گرفت. در روش چارترز نیز باید به مدت ۱۰ ثانیه حرکت لرزشی در هر ناحیه ایجاد شود. دقت داشته باشید که در این روش، تمام الیاف مسواک روی تاج دندان قرار می‌گیرند و دیگر بافت لثه تحریک نمی‌شود. از این روش می‌توان برای افراد زیر بهره گرفت:
- بیمارانی که به تازگی جراحی پریودنتال انجام داده‌اند.
- افراد دارای فاصله دندانی
- افرادی که دارای تجهیزات دندانپزشکی روی دندان‌های خود هستند.
- روش لئونارد یا ورتیکال خیلی از افراد از همین روش برای تمیز کردن دندان‌های خود بهره می‌گیرند. در این روش الیاف مسواک روی سطح دندان به صورت عمودی حرکت می‌کنند. البته توجه داشته باشید که این تکنیک، جزء تکنیک‌های اولیه محسوب شده و نمی‌تواند به خوبی کار برداشت پلاک را انجام دهد. به همین دلیل، دندانپزشکان خیلی این را برای بزرگسالان توصیه نمی‌کنند.
- روش افقی یا اسکراب ساده‌ترین روش مسواک زدن، همین تکنیک است. در این روش، فرد مسواک را به صورت افقی روی دندان‌ها حرکت می‌دهد. به همین شیوه باید تمام دندان‌ها دو فک را مسواک زد. این روش برداشت پلاک چندانی نداشته و صرفا برای کودکان توصیه می‌شود.
- روش فونز روش فونز از روش‌هایی است که نیاز به مهارت خاصی ندارد. این روش به این صورت است که فرد با یک حرکت دورانی، الیاف مسواک را روی دندان‌های هر دو فک حرکت می‌دهد. این روش بیشتر برای کودکان به کار می‌رود؛ چرا که بسیار آسان بوده و کودک به راحتی می‌تواند از این روش استفاده کند. تکنیک فونز با توجه به برداشت کم پلاک، برای بزرگسالان خیلی توصیه نمی‌شود.
سوالات متداول
-
چرا باید مسواک بزنیم؟
برای اینکه بتوانید سلامت دندان‌ها و بافت‌های مختلف دهان را حفظ کنید، باید بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. برای این کار، بهترین روش استفاده از مسواک است.
-
آیا مسواک برقی بهتر از مسواک معمولی است؟
مسواک برقی نسبت به مسواک معمولی از مزیت‌هایی برخوردار است. به عنوان مثال، مسواک زدن با آن بسیار آسان است. این نوع مسواک بیشتر برای کودکان و افرادی که در بیمارستان بستری می‌شوند، گزینه مناسبی است. چرا که این افراد، نیاز به کمک بقیه برای مسواک زدن دارند.
-
تعویض مسواک هر چند وقت یک بار باید انجام شود؟
هر ۳ یا ۴ ماه یک بار باید مسواک خود را تعویض نمایید. الیاف های مسواک به مرور زمان سفت شده و قابلیت و کارایی موثر خود را از دست می‌دهند.
-
چگونه می‌توان طریقه صحیح مسواک زدن را به کودکان آموزش داد؟
کودکان برای زدن مسواک نیاز به مشوق دارند. به همین دلیل، بهتر است بعد از آموزش این کار، آنها را تشویق به زدن مسواک کنید.
-
نقش فلوراید موجود در خمیر دندان برای مسواک زدن چیست؟
فلوراید می‌تواند برای تقویت مینای دندان بسیار موثر باشد و به همین منظور مانع از پوسیدگی دندان‌ها می‌شود.
-
آیا برند مسواک خیلی مهم است؟
این نکته حائز اهمیت است که شیوه صحیح مسواک زدن نقش بسیار موثرتری نسبت به نوع و برند مسواک دارد. سعی کنید مسواکی نرم و متناسب با دندان‌های خود تهیه کرده و برای حفظ سلامت دهان و دندان خود، مسواک زدن را به طور اصولی و با شیوه صحیح انجام دهید.
-
یک مسواک مناسب چه ویژگی‌هایی دارد؟
برای دسترسی مناسب مسواک به قسمت‌های مختلف دندان، معمولا سر مسواک باید ۱ الی ۵/۱ سانتیمتر باشد. دسته مسواک در حد مناسب باید بلند بوده و الیاف مسواک نرم باشند. توجه داشته باشید که اگر مسواک سفت بوده و خاصیت سایندگی داشته باشد، می‌تواند به مرور زمان باعث فرسایش دندان‌ها شود. بنابراین توصیه می‌شود افراد از مسواک‌های دارای الیاف سفت، استفاده نکنند.
-
چگونه می‌توان مسواک خود را تمیز نگه داشت؟
بعد از اتمام مسواک زدن، مسواک خود را با آب شسته و آن را به صورت عمودی قرار دهید تا خشک شود. همچنین سعی کنید مسواک‌های اعضای خانواده را جدا از هم قرار دهید و یا از مسواک‌های در دار استفاده نمایید.
-
دلایل اهمیت مسواک زدن زبان چیست؟
دلیل اهمیت مسواک زدن زبان را در زیر بیان کرده‌ایم:
- مسواک نزدن زبان می‌تواند سبب تنفس بد بو شود. باکتری‌های زیادی روی سطح زبان مستقر هستند که با فعالیت‌های خود می‌توانند بوی بد دهان را سبب شوند. یکی از مهمترین دلایل مسواک زدن زبان، رفع بوی بد دهان است.
- در صورتی که به تمیز کردن زبان خود توجهی نداشته باشید، سلول‌های مرده پوست، باکتری‌ها و تکه‌های غذا می‌توانند با پوشاندن جوانه‌های چشایی زبان، باعث کاهش حس چشایی شوند. با از بین بردن این لایه‌ها از روی زبان، حس چشایی شما بهبود خواهد یافت.
- باقی ماندن تکه‌های غذا و یا نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه می‌توانند به مرور زمان سبب سیاه شدن پرزهای روی زبان شوند. این اتفاق خطری برای سلامت دهان و دندان ندارد، اما ظاهر زبان را تیره می‌کند و در زیبایی نقش خواهد داشت.