دندان از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است. شکل دندان در قسمت‌های مختلف دهان متفاوت است. بر همین اساس، هر کدام را با نام‌های مختلفی می‌شناسند.
انواع مختلف دندان کدام‌اند و هریک چه عملکردی دارند؟
قسمت‌های مختلف دندان کدام‌اند؟
دکتر لبافی تمام نکات مربوط به ساختار دندان را در این مقاله بیان کرده‌اند. اگر به دنبال اطلاعات کاملی درباره انواع دندان هستید، خواندن ادامه این مقاله را از دست ندهید.
قسمت‌های مختلف ساختار دندان
سخت‌ترین و محکم‌ترین قسمت بدن، دندان است که برای جویدن غذا مهم‌ترین نقش را دارد. همچنین دندان‌ها، برای صحبت کردن نقش موثری دارند. هر دندان در انسان بالغ از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است. در زیر به بررسی ساختار دندان به طور کامل‌تر می‌پردازیم:
-
تاج دندان
بالای لثه قسمتی از دندان دیده می‌شود که تاج دندان نام دارد. تاج دندان خود شامل قسمت‌های مختلفی است:
-
مینای دندان
بافت سفید رنگ و سختی که تاج دندان را می‌پوشاند و وظیفه حفاظت از عاج دندان را بر عهده دارد، مینای دندان نامیده می‌شود. این بافت سلول زنده ای ندارد، به همین جهت پس از پوسیدگی و یا آسیب دیدگی توانایی ترمیم ندارد.
-
عاج دندان
عاج در تمام طول دندان وجود دارد و قسمت اصلی دندان را تشکیل می‌دهد. به دلیل داشتن مواد معدنی کمتر، استحکام عاج از مینا کمتر است. با این حال، نسبت به استخوان مستحکم‌تر است.
-
پالپ چمبر
امتداد کانال ریشه در قسمت تاج دندان، فضایی را ایجاد می‌کند که به آن پالپ چمبر می‌گویند. در پالپ چمبر اعصاب و عروق خونی قرار گرفته‌اند.
-
-
طوق دندان یا گردن
در قسمت خط لثه بخشی به نام طوق دندان، دو قسمت دندان را در خط لثه جدا می‌کند. قسمت طوق دندان، تاج دندان و ریشه را به هم متصل می‌کند.
-
ریشه دندان
ریشه دندان زیر خط لثه بوده و وارد استخوان‌های فک می‌گردد. به طور کلی دندان به وسیله ریشه دندان، مستحکم در جای خود قرار می‌گیرد. دندان‌ها تعداد متفاوتی ریشه دارند. ممکن است برخی از دندان‌ها یک، دو و یا سه ریشه داشته باشند. ریشه‌های دندان می‌توانند از هم جدا باشند و یا حتی به یکدیگر جوش بخورند. تعداد ریشه ممکن است در دندان عقل از ۳ تا هم بیشتر باشد. ریشه علاوه بر عاج از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است:
-
سمنتوم
لایه نازکی به نام سمنتوم، سطح ریشه دندان را می پوشاند. اطراف دندان فیبر های رباط قرار داشته که در این قسمت می باشند. وظیفه آن وصل کردن ریشه دندان به لثه و استخوان فک می باشد.
-
کانال ریشه
در هر ریشه دندان ممکن است یک تا چند کانال ریشه وجود داشته باشند. کانال‌های ریشه وظیفه رساندن مواد غذایی و اعصاب به پالپ چمبر و قسمت‌های مختلف دندان را بر عهده دارند.
-
انواع دندان و عملکرد آنها
به طور معمول هر انسان بالغ بین ۳۰ تا ۳۲ دندان دارد که هر کدام عملکرد و وظیفه مشخصی را بر عهده دارند. در ذیل به بررسی انواع دندان و وظایف آنها می‌پردازیم:
-
دندان پیشین یا ثنایا
اگر هر فک را از وسط به دو نیمه راست و چپ تقسیم کنیم، دو دندان جلویی سمت چپ و راست هر فک را دندان پیشین در نظر می‌گیرند. در واقع در هر فک ۴ دندان و در کل ۸ دندان ثنایا در دهان هر فرد وجود دارند.
این دندان‌ها وظیفه بریدن مواد غذایی را بر عهده دارند. با توجه به لبه تیز آنها، این کار را به راحتی انجام می‌دهند. به دو دندان جلویی دندان سانترال و به دو دندان کوچک‌تر که در کنار آنها قرار دارند، دندان لترال گفته می‌شود. -
دندان نیش
در دو طرف دندان‌های لترال، دندان‌های نوک تیزی به نام دندان نیش وجود دارد که در جهت بریدن و نگه داشتن مواد غذایی استفاده می‌شوند. دندانپزشکان این دندان را با نام کانین می‌شناسند. در هر فک ۲ دندان نیش وجود دارند.
-
دندان آسیای کوچک یا پرمولر
در فاصله بین دندان آسیاب بزرگ و دندان نیش، دندان آسیاب کوچک وجود دارد که دارای سطح پهن و دو کاسپ است. این دندان‌ها عملکردی بین پارگی و ساییدن مواد غذایی بر عهده دارند. به طور معمول در هر فک ۴ و در کل دهان ۸ دندان پرمولر رویش پیدا می‌کنند.
-
دندان آسیاب بزرگ با مولر
دندان‌های آسیاب، جهت له کردن و جویدن مواد غذایی کاربرد دارند. دندان‌های آسیاب به نسبت سایر دندان‌ها سطح بزرگ‌تری داشته و از ۴ تا ۵ کاسپ برخورداراند. به طور معمولا تا سن دوازده سالگی، در هر فک ۴ دندان مولر رویش پیدا می‌کنند. در حدود سن ۱۷ تا ۲۵ سالگی، ۴ دندان مولر دیگر با نام دندان عقل در دهان رویش پیدا خواهند کرد.
دندان شیری چیست؟
دندان شیری اولین دندانی است که در دهان انسان نمایان می‌شود. دندان‌های شیری به تعداد ۲۰ عدد در دو فک بالا و پایین رویش پیدا می‌کنند. اولین دندان شیری در سن ۴ الی ۷ ماهگی در جلوی فک پایین نمایان می‌شود. در صورتی که کودک یک ساله هنوز دندان نداشته باشد، باید توسط دندانپزشک معاینه شود. در حدود سن ۳ سالگی آخرین دندان شیری رشد می‌کند. این دندان‌ها اساس رویش دندان‌های دائمی هستند، بنابراین حفظ سلامت آنها بسیار مهم است.
زمان افتادن دندان شیری، از ۶ تا ۱۱ سالگی است. اگر این دندان‌ها زودتر بیفتند و یا از دست بروند، مشکلاتی برای دندان دائمی ایجاد خواهند شد. در این سن مراجعه منظم به کلینیک دندانپزشکی برای چکاپ دندان‌ها، می‌تواند بسیاری از مشکلات دندان در سنین بزرگسالی را رفع نماید.
دندان دائمی چیست؟
دندان دائمی در سن ۶ یا ۷ سالگی اولین دندان‌های دائمی رشد می‌کنند. دندان آسیاب دائمی اول، نخستین دندانی است که در دهان فرد نمایان می‌شود. بیشتر کودکان در سن ۱۳ سالگی، ۲۸ دندان دائمی‌شان به طور کامل رویش پیدا می‌کنند. آسیاب سوم و یا دندان عقل، آخرین دندان هر فرد است که در سن حدود ۱۷ تا ۲۵ سالگی در می‌آید.
منظور از دوره دندانی مختلط چیست؟
همانطور که اشاره شد، در سن ۶ سالگی، تعدادی از دندان‌های شیری افتاده و دندان‌های دائمی جایگزین آنها می‌شوند. در این دوران در دهان کودک، هم دندان‌های شیری و هم دائمی وجود دارند. به همین دلیل، به آن، دوره دندانی مختلط گفته می‌شود. معمولا بین ۶ تا ۱۲ سالگی را تحت عنوان دوره دندانی مختلط در نظر می‌گیرند.
سوالات متداول
-
ترتیب رویش دندان‌های دائمی به چه صورت است؟
دندان‌های دائمی به طور معمول به ترتیب زیر رویش پیدا می‌کنند:
- در سن ۶ تا ۷ سالگی، اولین دندان آسیاب بزرگ رویش پیدا می‌کند.
- سپس بین ۶ تا ۸ سالگی، دندان‌های سانترال نمایان می‌شوند.
- در ادامه رشد دندان لترال بین ۷ تا ۸ سالگی رشد می‌کند.
- از ۹ تا ۱۳ سالگی، زمان رویش دندان‌های نیش است.
- سپس دندان‌های پرمولر در همین سن رویش می‌یابند.
- در نهایت بین ۱۱ تا ۱۳ سالگی، دومین دندان‌های آسیب بزرگ رشد می‌کنند.