جراحی فک (ارتوگناتیک) | هزینه، مزایا، کاربردها، انواع، طول درمان و عوارض

هماهنگی دندان های بالا و پایین و قرار گرفتن آن ها در جایگاه صحیح، مهمترین شاخص در سلامت فک می باشد. در حالت طبیعی، دندان های فک بالا حدود 3 میلیمتر از دندان های فک پایین را پوشش می دهند. بسیاری از ما در اطراف خود کسانی را دیده ایم که دارای ناهنجاری های متفاوتی از فک و دندان می باشند. برای این ناهنجاری ها می توان به مواردی مانند عقب تر و یا جلو تر بودن فک پایین از حالت طبیعی، چانه کوچک و موارد دیگر اشاره کرد، افرادی که دارای این ناهنجاری ها می باشند، در اکثر مواقع دارای درد های مزمن، مشکلاتی در تکلم و غذا خوردن، مشکلات تنفسی و بسیاری از مشکلات دیگر می باشند. در صورتی که فرد دارای چنین ناهنجاری هایی باشد، اعتماد به نفس خود را در هنگام صحبت کردن و لبخند زدن به شدت از دست می دهد. اما امروزه به کمک درمان هایی مانند ارتودنسی دندان و جراحی فک، این موارد به راحتی قابل درمان هستند. اگر فک بالا به مقدار لازم رشد نکرده باشد، ممکن است بینی ظاهر بزرگ تری را در صورت نشان دهد که با درمان و هدایت فک بالا به جایگاه صحیح خود، فرم صورت به حالت طبیعی خود بازمی گردد. در این مقاله شما را به طور کامل با جراحی ارتوگناتیک (Orthognathic surgery) و یا عمل جراحی فک آشنا خواهیم کرد.

جراحی فک چیست؟

جراحی ارتوگناتیک یا عمل جراحی فک، برای بهبود عملکرد دندان ها و فک، به اصلاح ناهماهنگی و عدم تقارن استخوان های فک می پردازد. همچنین این تغییرات به بهبود ظاهر صورت نیز می پردازد. گاهی اوقات شدت ناهنجاری فک به حدی زیاد است که ارتودنسی به تنهایی نمی تواند به رفع مشکلات ناشی از آن بپردازد و به همین جهت نیاز به جراحی فک می باشد. در برخی موارد برای اصلاح ناهنجاری، درمان ارتودنسی و جراحی فک هر دو باهم انجام می شود که بریس های ارتودنسی قبل و یا حتی بعد از جراحی نیز روی دندان بیمار قرار دارد. بنابراین در اکثر موارد، جراحی فک با کمک و مشورت متخصص ارتودنسی انجام می گیرد.

چه کسانی نیاز به جراحی فک دارند؟

به طور کلی تمام افرادی که دارای ناهنجاری های شدید دندان ها و همچنین مشکلاتی در ناحیه فک خود می باشند، می توانند کاندیدای مناسبی برای عمل جراحی فک به شمار بیایند. معمولا توصیه دندانپزشک برای جراحی فک مربوط به افرادی است که ارتودنسی به تنهایی نمی تواند باعث درمان مشکل آن ها شود و برای به دست آوردن نتیجه، لازم است که تغییراتی در قسمت فک آن ها ایجاد شود. به طور کلی افرادی که نیاز به انجام جراحی ارتوگناتیک دارند عبارتند از:

1. برخی از افراد که دارای بیماری های خاص و تومور در ناحیه فک و صورت هستند.
2. بعضی از افراد به دلیل داشتن فک پایین کوچک، دارای مشکلات تنفسی به خصوص در زمان خواب هستند که در صورت عدم درمان حتی احتمال سکته در این افراد وجود دارد.
3. گاهی اوقات به دلیل تصادف و یا حادثه، فک دچار شکستگی و آسیب می شود.
4. برخی از افراد به دلایل ژنتیکی، رشد مناسبی در قسمت فک خود نداشته اند که این ناهنجاری مشکلات متعددی را برای بیمار ایجاد می کند.
5. افرادی که به دلیل داشتن ناهنجاری شدید دهان و دندان، ارتودنسی نمی تواند به تنهایی برای آن ها کاربرد داشته باشد.

هزینه جراحی فک

یکی از موارد مهمی که تمام افراد برای جراحی مد نظر قرار می دهند، هزینه جراحی می باشد. پس قبل از هر اقدامی در این باره با دندانپزشک خود صحبت کنید و اطلاعات لازم را به دست بیاورید. امروزه با مدرنیزه شدن روش ها و ابزار های جراحی و همچنین نیاز به ارتودنسی طی دو مرحله قبل و بعد از جراحی در اکثر موارد، برای طی کردن تمامی این مراحل، بیمار باید هزینه هایی را بپردازد. با این حال هزینه جراحی فک به موارد متعددی از جمله شدت ناهنجاری، قیمت مواد متریال، بیمه، دستمزد جراح و هزینه بیمارستان بستگی دارد. جدا از تمام این موارد، جهش های قیمتی و نوسانات ارزی در کشور تاثیر به سزایی در هزینه جراحی ارتوگناتیک دارد. می توان گفت سال 99 خصوصا به دلیل کرونا، جهش قیمتی را در هزینه این جراحی مشاهده کرده ایم و در امسال قیمت جراحی دو فک حدود 30 الی 40 میلیون تومان جدا از هزینه های جانبی می باشد.

مزایای جراحی فک

انجام جراحی فک می تواند در موارد بسیاری برای افراد موثر و مفید باشد که در زیر به آن ها اشاره شده است:

1. جراحی فک می تواند با رفع ناهنجاری، صورت زیبای بی نظیری را برای فرد ایجاد کرده و اعتماد به نفس او را افزایش دهد.
2. جویدن و گاز زدن غذا بسیار راحت تر انجام می گیرد.
3. این جراحی می تواند سایش و شکستن دندان ها را به حد بسیار زیادی کاهش دهد.
4. عملکرد دهان و دندان بسیار بهتر می شود.
5. ناهنجاری در فک پایین می تواند مشکلاتی را در تنفس فرد ایجاد کند که این جراحی سبب بهبود مشکلات تنفسی می گردد.
6. بهداشت دهان و دندان راحت تر انجام می گیرد، بنابراین سلامت دهان و دندان به شدت افزایش می یابد.

طول درمان جراحی فک

زمان انجام جراحی فک، حدودا بین یک تا چند ساعت بوده که با توجه به میزان ناهنجاری این مدت زمان افرایش پیدا خواهد کرد. پس از جراحی، بیمار باید حدود دو روز را در بیمارستان سپری کند و وضعیت او به طور منظم چک شود. زمانی که بیمار از بیمارستان مرخص شد، لازم است تا دستورالعمل های لازم را انجام دهد و مدت زمانی را در خانه سپری کند تا دوران نقاهت هرچه زودتر طی شود و به زندگی عادی خود برگردد. احتمال دارد که خونریزی تا دو هفته بعد از عمل ادامه داشته باشد که این اتفاق طبیعی بوده و جای نگرانی نیست. همچنین حدود یک هفته زمان می برد تا کبودی و ورم صورت کاهش یابد. جراحی فک ممکن است درد های آزار دهنده ای برای بیمار داشته باشد که با مصرف دارو های مسکن کاهش می یابند. حدود یک هفته پس از جراحی، بیمار برای چکاپ وضعیت خود به مطب جراح خود مراجعه می کند. توصیه دندانپزشک به بیمار مصرف 2500 تا 3000 کیلو کالری می باشد تا بیمار انرژی لازم را به دست آورد. مصرف غذا های نرم حتی تا 2 ماه بعد از جراحی ادامه دارد و پس از ماه سوم بیمار می تواند غذا هایی مانند سالاد و غذا های آسیاب شده را مصرف کند. اگر تمامی دستورالعمل های دندانپزشک به خوبی انجام شود، حدود 4 ماه زمان می برد تا بیمار بهبودی کامل خود را به دست آورد. در اکثر مواقع پس از گذشت حدود 6 الی 12 ماه نیاز به انجام مرحله دوم ارتودنسی می باشد.

بهترین سن انجام جراحی فک

سن مناسب برای انجام جراحی فک، زمان توقف رشد فک یعنی در سن 18 تا 25 سالگی می باشد. در واقع می توان گفت که بهترین سن برای دختران، 17 سالگی و برای پسران، بین 18 تا 19 سالگی است. توجه داشته باشید که این موضوع برای سن مناسب بیان شد ولی به این معنا نیست که جراحی فک در سنین دیگر امکان پذیر نمی باشد، بنابراین در هر سنی، با تشخیص متخصص امکان انجام جراحی فک وجود دارد. زمان توقف رشد فک، با انجام رادیوگرافی از مچ دست و فک مشخص می شود که برای خانم ها، شرایط جنسی و شروع بلوغ تاثیر گذار است. همچنین تغییر اندازه کفش کودکان در طی دو سال، می تواند موثر باشد. کودکانی که دارای مشکلات فکی ژنتیکی هستند، باید از 6 سالگی درمان را شروع کنند که با تشخیص متخصص، درمان با ارتودنسی شروع خواهد شد و احتمال عدم نیاز به جراحی فک در بزرگسالی وجود دارد. برخی از کودکان مشکلی به نام دفورمیتی یا عدم هماهنگی فک و دندان دارند، یعنی فک آن ها به شدت در حال بزرگ شدن می باشد که در سن 10 تا 12 سالگی نیاز به انجام ارتودنسی دارند. به طور کلی اگر در سنین گفته شده برای درمان اقدامی انجام ندادید، بهتر است تا قبل از 25 سالگی به سراغ درمان ناهنجاری دهان و دندان خود بروید.

موارد کاربرد جراحی فک

عمل جراحی فک کابرد های فراوانی دارد و برای اصلاح و درمان مشکلات زیر کاربرد دارد:

1. عدم هماهنگی بین فک ها
2. ناهماهنگی بین فک ها و دندان ها
3. اپن بایت
4. تومور
5. ناهنجاری صورت به دلایل ارثی و یا حادثه
6. عقب بودن چانه
7. مشکلات در جویدن و بلع غذا
8. انحراف فک بالا
9. درد مزمن در ناحیه فک و صورت
10. تنفسی غیر ارادی از دهان
11. جلو بودن فک پایین
12. عدم تناسب اجزای صورت
13. پیدایش بیش از اندازه لثه در زمان لبخند زدن

انواع جراحی فک

جراحی فک دارای انواع متعددی است که در زیر به بررسی انواع جراحی فک می پردازیم:

1. جراحی ارتوگناتیک

   انجام درمان ارتودنسی همراه با جراحی فک و صورت، جراحی ارتوگناتیک یا ارتوسرجری نامیده می شود. این جراحی بیشتر در تمامی قسمت های فک انجام می شود.

2. جراحی فک بالا

   این جراحی برای درمان کراس بایت و اپن بایت، رایج ترین جراحی صورت می باشد. جراح در این عمل با ایجاد برش در قسمتی از فک بالا، سبب هدایت فک بالا به جایگاه صحیح می شود.

3. جراحی فک پایین

   در صورتی که فرد دارای عقب رفتگی و یا جلو رفتگی بیش از اندازه فک پایین باشد، این نوع جراحی برای درمان مورد استفاده قرار می گیرد. جراحی فک پایین به دو صورت استئوتومی SSRO و یا IVRO صورت می گیرد. تفاوت این دو در نوع برشی است که جراح بر روی فک ایجاد می کند. در روش اول، جراح به صورت مورب برش را در استخوان فک ایجاد کرده و در روش دوم، این برش در پشت استخوان و به صورت عمودی انجام می شود. زمانی که فک در جایگاه صحیح خود قرار گرفت، جراح به کمک پلیت و پیچ، فک را در جای خود ثابت می کند.

4. جراحی همزمان فک بالا و پایین

   زمانی که برای بهبود حالت چهره بیمار نیاز است تا جراح فک بالا و پایین را کمی به طرف جلو بکشد، از این جراحی استفاده می شود. این جراحی معمولا برای افرادی که صورت بلندی دارند، استفاده می شود.

5. جراحی چانه یا ژنیو پلاستی

   این جراحی برای افرادی که چانه به شدت ریزی دارند، بسیار مناسب است. پزشک جراح با برش زدن قسمتی از چانه، آن را در جای درست قرار داده و پس از آن به کم پیچ و صفحه فک و پایین و چانه در موقعیت مناسب به هم متصل می کند.

6. جراحی ارتفاع فک فوقانی

   این جراحی برای اصلاح لبخند لثه ای صورت می گیرد. جراح، استخوان اضافی را بر می دارد و با کاهش فک فوقانی، آن را در محل مورد نظر تثبیت می کند.

روند عمل جراحی فک

با توجه به شرایط هر بیمار، به طور کلی جراحی فک یک عمل پیچیده و طولانی می باشد. جراح باید علاوه بر اصلاح فک، دقت بسیاری در عملکرد صحیح دهان و دندان داشته باشد. در صورتی که جراح به یکی از این موارد توجهی نداشته باشد و کارکرد یکی از آن ها صحیح نباشد، بعد از عمل مشکلات بسیار جدی گریبان گیر بیمار خواهد بود. روند جراحی از یافتن متخصص فک و صورت ماهر و مشاوره با وی شروع می شود. در این جلسه دندانپزشک با بررسی وضعیت دهان و دندان، اقدامات لازم جراحی برای بیمار را مشخص می کند. در صورتی که بیمار نیاز به جراحی فک داشته باشد، در ابتدا باید به دنبال تهیه عکس های ایکس ری از فک برود تا به کمک آن ها نمونه های سه بعدی و حقیقی از آن تهیه شود. این نمونه به متخصص کمک می کند تا استراتژی جراحی در روز عمل را مشخص کند. درست است که جراحی فک عملی سخت و دارای دوره نقاهت طولانی می باشد، اما توجه کنید که علاوه بر زیبایی، سلامت اهمیت بسیاری دارد که تحمل سختی عمل برای به دست آوردن آن می ارزد.

عوارض جراحی فک

جراحی فک با وجود تمام مزایا و کاربرد هایی که دارد، اما می تواند عوارضی را به دنبال داشته باشد که در زیر به بررسی عوارض جراحی فک می پردازیم:

1. خونریزی

   خونریزی بعد از جراحی فک تا حدود دو هفته طبیعی می باشد. زمانی که بافت نرم خونریزی داشته باشد، کبودی گسترده ای را در ناحیه گردن و حتی قفسه سینه به وجود می آورد. خونریزی زمانی غیر طبیعی خواهد بود که در حین جراحی، نیاز به انتقال خون وجود داشته باشد، با این حال در شرایطی برخی از بیماران به تزیق خون نیاز دارند.

2. عفونت

   احتمال ایجاد عفونت در تمام جراحی ها وجود دارد که جراح در حین جراحی و بعد از جراحی برای کاهش ریسک عفونت از دارو هایی استفاده می کند.

3. بی حس شدن

   بعد از جراحی فک در قسمت بالای دندان ها، چانه و لب پایین بی حسی به وجود می آید که شاید تا چند ماه ادامه داشته باشد. زمانی که رشته های عصبی در حال بهبود باشند، شما احساس سوزن سوزن شدن در آن ناحیه را خواهید داشت.

4. گرفتگی بینی

   در حین جراحی، لوله های تنفسی استفاده می شوند، به همین جهت احتمال گرفتگی بینی بعد از جراحی تا حدود 2 هفته وجود دارد. با کمک اسپری پاک کننده مخصوص بینی و یا پنبه آغشته به آب گرم می توانید این مشکل را رفع کنید.

5. کاهش وزن

   به دلیل کاهش اشتها بعد از جراحی، احتمال کاهش وزن وجود دارد. باید سعی کنید بعد از به دست آوردن بهبودی با تغذیه مناسب، وزن از دست رفته خود را جبران کنید.

6. تورم

   بعد از جراحی فک، وجود تورم طبیعی بوده که با کمپرس آب سرد می توانید آن را کاهش دهید.

7. سفتی و صدای مفصل فک

   بعد از جراحی فک تا مدت زمانی مفاصل فک سفت می باشند. فعالیت هایی عادی مانند جویدن غذا می توانند برای غلبه بر سفتی فک موثر باشند.

سوالات متداول

1. جراح فک و صورت با جراح دندانپزشک چه تفاوتی دارند؟

   جراحی های مربوط به لثه و دندان بر عهده جراح دندانپزشک است، اما جراح فک و صورت به جابه جایی استخوان های فک می پردازد.

2. زمان جراحی فک چقدر است؟

   زمان این جراحی معمولا بین 1 الی 2 ساعت می باشد که با توجه به شدت ناهنجاری بیمار، ممکن است بیشتر باشد. اگر هر دو فک نیاز به جراحی داشته باشند، عمل حدود 6 ساعت طول می کشد.

3. انجام فعالیت های حرکتی بیمار و ورزش بعد از عمل به چه صورت است؟

   توصیه می شود تا چند روز بعد از انجام جراحی فعالیت های خود را محدود کنید و در منزل به آرامی راه بروید. بعد از حدود 10 روز می توانید فعالیت های عادی خود را دنبال کنید، اما انجام فعالیت های سنگین تا چند ماه توصیه نمی شود.

4. آیا جراحی فک درد زیادی دارد؟

   بعد از جراحی فک، برای بیمار محدودیت هایی در حرف زدن و غذا خوردن وجود دارد که در صورت انجام درست دستورالعمل های پزشک، این مشکلات رفع خواهد شد. درد هایی که پس از عمل برای بیمار به وجود می آید، با مصرف دارو های مسکن تجویز شده توسط پزشک کاهش خواهند یافت.