انواع ناهنجاریهای دندانی قابل درمان با ارتودنسی؛ علائم، عوارض و سوالات متداول

ناهنجاری فک چیست؟

ناهماهنگی دندان های فک بالا و پایین، رشد نامناسب فک بالا و پایین و اندازه نامناسب دندان ها می توانند جزئی از ناهنجاری های فک باشند. این ناهنجاری ها سبب درد، حساس شدن فک، مشکل در باز و بسته کردن دهان و احساس درد و صدا در مفصل می شوند.

علل ناهنجاری های دهان و دندان

ناهنجاری های دهان و دندان بر اثر عوامل متعددی به وجود می آیند که در زیر به آن ها اشاره شده است:

1. زمانی که مادر در هنگام بارداری برخی از دارو های شیمیایی خاص را مصرف می کند، احتمال ایجاد مشکلات دهان و دندانی در جنین او وجود دارد که ژنتیک شایع ترین دلیل ناهنجاری های دهان و دندان می باشد.
2. ممکن است در زمان کودکی بر اثر بازی، تصادف و هر حادثه دیگری ضربه ای به فک کودک برخورد کرده که باعث شکسته شدن فک او شود. گاهی اوقات این شکستگی سبب ناهماهنگ شدن فک بالا و پایین خواهد شد.
3. هنگامی که دندان های شیری کودک زودتر از زمان مناسب از دست بروند، دندان های کناری تمایل دارند تا جای خالی آن را پر کنند که نظم دندان ها بهم می ریزد.
4. مکیدن انگشت، پستانک و یا شیشه شیر اگر بیش از سن 4 سالگی ادامه یابد، اثرات مخربی را بر فک و دندان های کودک خواهد گذاشت.
5. یکی از دلایل دیگری که باعث ایجاد ناهنجاری های فک و دهان می شوند، تنفس از راه دهان است. برخی از کودکان این عادت را دارند که می تواند سبب ایجاد اختلالاتی در دهان و دندان شود.
6. اگر به هر دلیلی بین دندان ها فاصله به وجود بیاید، به دلیل تمایل داشتن دندان ها به سمت جای خالی، انحرافات فکی به وجود می آیند.
7. برخی از افراد دارای دندان های اضافه در دهان خود می باشند که مشکلات متعددی را برای فرد ایجاد می کند.
8. برخی از عادات رفتاری نامناسب دیگر مانند دندان قروچه می تواند اثرات مخربی را برای فرد در پی داشته باشد.

علائم ناهنجاری های فک و دهان

وجود ناهنجاری های فک نه تنها تاثیر مخرب بر ظاهر فرد دارد، بلکه بر روی حالات روحی و روانی تاثیر گذار خواهد بود. این ناهنجاری ها دارای برخی علائم می باشند که در زیر به بررسی آن ها می پردازیم:

1. وجود مشکلاتی در جویدن غذا

   ناهنجاری فک یعنی منطبق نبودن درست فک بالا و پایین باعث می شود تا در زمان غذا خوردن دندان ها و فک به درستی بر روی هم قرار نگیرند. در این صورت به دلیل درست جویده نشدن غذا، مشکلات گوارشی برای بیمار ایجاد خواهد شد.

2. تنفس غیر طبیعی

   زمانی که ناهنجاری های فک وجود داشته باشد، ممکن است در نفس کشیدن نیز دچار مشکل شود و از دهان نفس بکشد. تنفس با دهان خود باعث ایجاد بسیاری از مشکلات فکی مانند تنگی فک خواهد شد.

3. چهره غیر عادی

   یکی از بارز ترین نشانه ناهنجاری های فکی، تغییر شکل و چهره فرد می باشد. کودکانی که عادت به مکیدن انگشت، پستانک و یا شیشه شیر را به مدت طولانی ادامه می دهند، دچار نامنظمی و ناهماهنگی فک می شوند که رشد فک و صورت را تحت تاثیر قرار می دهد.

تاثیر ارتودنسی بر رفع ناهنجاری های دندانی و فکی

کاربرد ارتودنسی برای درمان انواع متفاوتی از مشکلات دهان و دندان، می باشد. ارتودنسی با اصلاح فاصله بین دندان، قرار دادن دندان ها در موقعیت مناسب، قرار دادن مناسب فک بالا و پایین، بهبود عملکرد جویدن غذا و رفع بسیاری از مشکلات دیگر، یکی از بهترین گزینه ها برای درمان ناهنجاری های دهان و دندان می باشد.

انواع ناهنجاری های دهان و دندان

1. ناهنجاری کلاس 1

   در واقع افرادی که دندان های جلویی آن ها بیش از حد معمول جلوتر قرار گرفته است.

2. ناهنجاری کلاس 2

   در صورت عدم هماهنگی فک بالا و پایین، یعنی زمانی که فک بالا جلو تر و یا فک پایین عقب تر قرار گرفته باشد و یا ترکیبی از این دو وجود داشته باشد، فرد مبتلا به مال اکلوژن کلاس 2 می باشد. اگر درمان در سنین کودکی انجام نگیرد، درمان این ناهنجاری در سنین بزرگسالی بدون جراحی امکان پذیر نخواهد بود.

3. ناهنجاری کلاس 3

   این ناهنجاری هم مربوط به ناهماهنگی فک بالا و پایین می باشد و در شرایطی است که فک بالا عقب و فک پایین جلو باشد و یا ترکیبی از هر دوی آن ها وجود داشته باشد. اگر این نوع ناهنجاری به علت کوچک بودن فک بالا ایجاد شده باشد، در سنین کودکی با کمک دستگاه های ارتودنسی قابل درمان است، در غیر این صورت با کمک جراحی درمان خواهد شد.

4. کراس بایت

   زمانی که دندان های پایین بر خلاف شرایط نرمال، از دندان های قدامی فک بالا جلو تر قرار گرفته باشند، در این صورت فرد مبتلا به کراس بایت می باشد. اگر کراس بایت درمان نشود، بیمار در نهایت مبتلا به ناهنجاری کلاس سه اسکلتال شده که با کمک جراحی درمان امکان پذیر است.

5. آندربایت

   یکی از مشکلات بزرگی که در استخوان فک و دندان انسان وجود دارد، آندر بایت است که در آن فک پایین بیمار از فک بالایی جلو تر قرار دارد. این ناهنجاری اگر خفیف هم باشد، در صورت عدم درمان در دسته مال اکلوژن کلاس 3 قرار داده می شود.

6. اوربایت

   این نوع ناهنجاری که مربوط به مشکلات فک می باشد، به علت رشد نامتقارن فک ایجاد می شود. زمانی که بیمار به اوربایت مبتلا باشد، دندان های فک بالا سبب پوشیده شدن دندان های فک پایین می شوند. این نوع ناهنجاری در اکثر اوقات بر اثر دلایل ارثی ایجاد می شود، اما عوامل دیگری مانند جویدن ناخن، مکیدن انگشت و استفاده از شیشه شیر و پستانک در طولانی مدت، می توانند نقشی بر ایجاد این نوع ناهنجاری داشته باشند.

7. دیپ بایت

   در واقع این ناهنجاری نوع شدید تر اوربایت می باشد که احتمال وجود آن در افراد بسیاری وجود دارد. در صورتی که دندان های فک بالا تقریبا سبب پوشانده شدن دندان های فک پایین شوند، در این صورت فرد به اوربایت شدید یعنی دیپ بایت مبتلا شده است.

8. اپن بایت

   این ناهنجاری زمانی اتفاق می افتد که در زمان بسته شدن فک، دندان های قدامی فک بالا و پایین به یکدیگر نرسند که در نتیجه دهان باز می ماند. اپن بایت سبب فاصله بین دندان ها و عدم بسته شدن فک می شود.

9. اورجت

   زمانی که دندان های قدامی فک بالا بیش از اندازه تعیین شده باعث پوشیده شدن دندان های جلویی فک پایین شوند، اصطلاحا فرد به اورجت مبتلا شده است.

10. جلوزدگی فک

    هنگامی که دندان های فک بالا به سمت بیرون از دهان متمایل باشند، فرد دچار ناهنجاری جلوزدگی فک می باشد که تاثیر مخربی را بر چهره فرد خواهد گذاشت.

11. عقب زدگی فک

    زمانی که دندان های آسیای فک به قسمت داخلی دهان کشش پیدا کنند، فک دچار عقب رفتگی خواهد شد.

12. انحرافات فکی

    دندان های جلویی فک بالا و پایین باید در یک خط مرکزی قرار داشته باشند که در غیر این صورت، دندان ها در حالت درستی قرار نگرفته و ناهنجاری انحرافات فکی به وجود می آید.

13. غیبت دندانی

    در هنگامی که قوس دندانی بزرگ، اما دندان ها کوچک باشند، فاصله ای بین دندان ها به وجود می آید. این اتفاق به دلایل متفاوتی به وجود می آید که یکی از راه های درمان آن ارتودنسی می باشد.

14. هایپردنشیا

    تعداد استاندارد دندان های شیری 20 و دندان های دائمی 32 عدد می باشد. در صورتی که این تعداد دندان ها بیشتر باشد، فرد مبتلا به هاپردنشیا می باشد. این دندان های اضافی در بخش های مختلف دهان امکان رویش دارند و بی نظمی شدیدی را برای دندان ها به وجود می آورند.

عوارض و معایب ناهنجاری های دهان و دندان

توجه داشته باشید که اگر ناهنجاری های دهان و دندان در سنین پایین نادیده گرفته شوند و اهمیت به درمان به موقع آن ها ندهید، ممکن است مشکلات جدی تری در سنین بزرگسالی به وجود بیاید. درمان این ناهنجاری ها در سنین کودکی، راحت تر و سریع تر خواهد بود و در اکثر مواقع به کمک ارتودنسی قابل درمان خواهد بود، اما اگر به سنین بزرگسالی برسد ارتودنسی باید به کمک جراحی انجام شود. به طور کلی برخی از مشکلاتی که این ناهنجاری ها به وجود می آورند، عبارتند از:

1. کاهش زیبایی صورت و اعتماد به نفس
2. ساییده شدن زود هنگام دندان ها و از دست رفتن مینای دندان
3. ایجاد بیماری های دهان و دندان
4. ایجاد اختلالات در عملکرد صحیح فک و دهان
5. آسیب به ریشه های دندان های کناری
6. ایجاد مشکلات گوارشی شدیدتر
7. درد شدید ناحیه فک
8. امکان ایجاد آپنه خواب
9. درد های ناحیه سر، گوش و گردن
10. ایجاد اختلالاتی در تکلم

سوالات متداول

1. انحرافات فکی چه زمانی باید درمان شوند؟

   درمان ناهنجاری های فکی در سن کودکی بسیار اهمیت دارد، زیرا در سنین کودکی درمان راحت تر و دوره نقاهت سریع تر سپری می شود. در صورتی که درمان در سنین کودکی انجام شود به احتمال زیاد نیازی به انجام جراحی نخواهد بود.

2. آیا می توان مانع از به وجود آمدن ناهنجاری کلاس 2 شد؟

   این کار بسیار مشکل است، زیرا در بیشتر مواقع ژنتیک، عامل ایجاد کننده این ناهنجاری می باشد، اما با این حال مراجعه به موقع به مطب دندانپزشکی و مشورت با متخصص ارتودنسی، می تواند مانع از شدیدتر شدن این وضعیت گردد. همچنین ترک به موقع برخی از عادات رفتاری نامناسب در کودکان مانند مکیدن انگشت، پستانک و شیشه شیر به مدت طولانی می تواند کمک بزرگی برای جلوگیری از این ناهنجاری کند و درمان ارتودنسی بدون کمک جراحی را امکان پذیر کند.