دستگاههای ارتودنسی؛ انواع وسایل و ابزارهای ارتودنسی با عکس و نحوه عملکرد

فضا نگهدار چیست؟

یکی از ابزار های ارتودنسی که در جهت حفظ فضای موجود بین دندان ها، مورد استفاده قرار می گیرد، فضا نگهدار ارتودنسی است. گاهی اوقات کودکان در اثر آسیب و یا بیماری، دندان های شیری خود را زودتر از زمان مناسب از دست می دهند. فضا نگهدار به رشد دندان های دائمی کمک می کند تا در جایگاه مناسب خود بیرون بیایند. این دستگاه دارای انواع ثابت و متحرک می باشد. نوع متحرک متناسب برای بیمار و از جنس پلاستیک ساخته می شود تا فضای بین دندان ها را حفظ نماید. فضا نگهدار ثابت انواع متفاوتی دارد که در ادامه به آن ها اشاره شده است.

انواع فضا نگهدار ثابت

انواع دستگاه های فضا نگهدار ثابت، برای کودکان به منظور نگه داشتن جای مناسب برای رشد دندان های دائمی مورد استفاده قرار می گیرد که عبارتند از:

1. فضا نگهدار بند و حلقه

   این دستگاه از سیم فلزی ضد زنگ ساخته شده که به کمک بند ارتودنسی در محل خود به صورت ثابت قرار می گیرد و به دندان های دائمی این امکان را می دهد که در مسیر درست خود رشد کنند. اگر در قوس دندانی، یک و یا چند دندان شیری از دست رفته باشند، این فضا نگهدار به کار می رود.

2. فضا نگهدار لینگوال آرچ یا کمانی پشت دندانی

   این دستگاه به منظور نگه داشتن فضای کافی برای رشد دندان های عقب در فک پایین مورد استفاده قرار می گیرد.

3. دار کمانی ترنس پالاتال

   این ابزار به کمک سیمی که به دور دندان های کناری پیچیده شده، روی قوس دندانی بالا قرار گرفته تا فضای کافی برای رشد دندان ها نگه داشته شود.

4. دیستال شو

   در صورتی که اولین دندان آسیاب کودک از دست برود، دیستال شو می تواند انتخاب مناسبی برای دندانپزشک باشد. برای راحتی کودک، دیستال شو به صورت اختصاصی ساخته می شود. بنابراین در جلسه اول درمان، دندانپزشک از دندان های کودک قالبی تهیه کرده و آن را برای ساخت دیستال شو به لابراتوار می فرستد.

ابزار های ارتودنسی متحرک

1. فیس ماسک

   در سنین 8 تا 13 سال اگر فردی دچار ناهنجاری های فکی شده باشد و نیاز باشد که فک بالا به عقب کشیده شود، دستگاه ارتودنسی فیس ماسک مورد استفاده قرار می گیرد. این دستگاه می تواند مانع از انجام جراحی های سخت در سنین بالاتر شود و یا میزان آن را به شدت کاهش دهد. دستگاه فیس ماسک از سه قطعه اصلی هدکپ، قاب صورت و اتصالات هدگیر تشکیل شده است که جنس آن استیل ضد زنگ و یک تکه می باشد. برای راحت تر بودن بیمار در قسمت پیشانی و چانه دستگاه، پد هایی قرار گرفته است. به جهت وارد شدن نیرویی رو به جلو و پایین به فک بالا، قطعه ای که در داخل دهان بیمار قرار گرفته با کمک کش های ارتودنسی از میله مرکزی به آن وصل می شود. در صورت استفاده درست از این دستگاه، نتیجه نهایی آن بر روی صورت بسیار بی نظیر است.

2. نگهدارنده ESIIX یا پوشش اسلیپ

   اولین نگهدارنده ای که بیمار بعد از برداشت بریس دریافت می کند، نگهدارنده ESIIX می باشد که بیمار باید تا دریافت نگهدارنده هاولی، تمام وقت از آن استفاده کند. پوشش اسلیپ برای حفظ تراز دندان ها و کنترل لحظه ای حرکت دندان ها مورد استفاده قرار می گیرد.

3. پلاک دو قلو

   این پلاک برای کودکان و بیماران جوان به منظور کاهش بیش از اندازه رشد فک به مدت 12 تا 18 ماه مورد استفاده قرار می گیرد.

4. سجیتال

   سجیتال از فلز یا آکریلیک ساخته شده که برای بسط دادن فک بالایی، روی آن نصب می شود. بیمار حتما باید دستوالعمل های پزشک را برای چگونگی و تنظیم آن را به درستی انجام دهد.

انواع پلاک ارتودنسی متحرک

در ادامه شما را با پلاک های ارتودنسی متحرک آشنا می نماییم:

1. پلاک های نامرئی

   پلاک های نامرئی از جنس پلاستیک های شفاف بوده که باید دو هفته یکبار بار تعویض شوند.

2. پلاک متحرک Zشکل

   ارتودنتیست برای هل دادن دندان های قدامی به سمت جلو، از این نوع پلاک ها استفاده می کند.

3. پلاک های فانکشنال

   این پلاک ها قادر به اصلاح ناهنجاری های کلاس 2 و یا کلاس 3 می باشند. در واقع زمانی که کودکان در سنین قبل از بلوغ قرار داشته باشند، با کمک این دستگاه، ناهنجاری های فک آن ها درمان شده و نیاز به جراحی در آینده از بین می رود و یا کاهش پیدا می کند. امروزه فانکشنال در انواع متفاوتی وجود دارد که در زیر به آن ها اشاره شده است:

   • مارا

     این نوع دستگاه نوعی ابزار ارتوپدی بوده که هدف استفاده از آن، هل دادن فک بیمار به سمت جلو می باشد.

   • توئین بلاک

     این دستگاه به رشد فک پایین و درمان اورجت می پردازد.

   • بایونیتور

     بایونیتور سبب اصلاح مشکلات رشد فک پایین و اوربایت می شود.

   • فرانکل

     این دستگاه با عملکردی متفاوت از دستگاه های قبلی نیز، برای درمان ناهنجای های فک مورد استفاده قرار گرفته و سبب تحریک رشد فک پایین می شود. با این کار فضای خالی را برای رشد دندان های دائمی ایجاد می کند.

دستگاه های مخصوص اصلاح موقعیت فک یا اسپیلنت ها

گاهی اوقات لازم است، فک بالایی یا پایینی به جهت ایجاد حالت تقارن، جابه جایی هایی داشته باشند. برای این منظور متخصصان ارتودنسی از دستگاه های به خصوصی برای درمان استفاده می کنند. برخی از این دستگاه ها عبارتند از:

1. پوزیشینر

   در اواخر دوره درمان ارتودنسی، برای کامل کردن جابه جایی دندان ها دستگاه پوزیشینر مورد استفاده قرار می گیرد. اگر بیمار برای استفاده از این دستگاه همکاری لازم با دندانپزشک خود را داشته باشد، فقط 4 تا 8 هفته استفاده از این دستگاه کفایت می کند.

2. بسط دهنده کام

   در صورتی که لازم باشد تا قوس فک بالایی گسترش داده شود، دستگاه بسط دهنده کام مورد استفاده قرار می گیرد. شکل آن مانند تری پلاستیکی بوده که در داخل قوس سقف دهان قرار می گیرد و با کمک پیچ های کنترل کننده اندازه، به استخوان ها و مفاصل دهان فشار وارد می کند. با تنظیماتی که دندانپزشک بر روی این دستگاه اعمال می کند، هربار فشار ملایم و مداومی روی دندان های آسیاب بالایی وارد می شود. متخصص ارتودنسی آموزش لازم در ارتباط با زمان و نحوه تنظیم آن به بیمار خواهد داد که تا چند ماه برای تثبیت وضعیت کام دهان از آن استفاده می شود.

3. بامپر یا سپر لب و گونه

   گونه و لب های برخی از افراد به دندان هایشان فشار وارد می کند و احساس درد و ناراحتی برای فرد ایجاد می کند. بامپر لب و گونه با دور نگه داشتن لب ها و گونه ها از دندان ها، فشار روی دندان ها را کاهش داده و یا از بین می برد.

4. هدگیر

   برای افرادی که لازم است تا سرعت رشد فک آن ها کاهش یابد تا دندان ها در موقعیت صحیح خود قرار بگیرند، متخصص ارتودنسی از هدگیر ارتودنسی استفاده می کند. شکل آن به صورت یک نوار پلاستیکی یا تسمه بوده که دور سر بیمار قرار گرفته و متصل به سیم فلزی جلوی دهان است. در واقع این وسیله کارایی به سزایی در درمان اوربایت و آندر بایت دارد. هدگیر با وارد کردن فشار ملایمی به دندان ها از رشد بیشتر دندان ها جلوگیری می کند.

5. فورسس یا فنر فورسوز

   این ابزار می تواند جایگزینی برای هدگیر باشد که رشد فک در نوجوانان را افزایش می دهد. فورسس در بهبود اندازه دندان ها و درمان اوربایت کاربرد داشته و همچنین می تواند سبب کاهش نیاز به جراحی فک شود.

نگهدارنده ارتودنسی یا ریتینر

قطعه ای پلاستیکی که برای هر فرد به طور اختصاصی و سفارشی ساخته می شود تا در زمان اتمام ارتودنسی برای اثبات دندان ها مورد استفاده قرار گیرد، ریتینر می باشد. انواع ریتینر عبارتند از:

1. ریتینر هالی

   قالبی نازک و سبک که رایج ترین نوع نگهدارنده می باشد، به ریتینر هالی معروف است. این ریتینر از جنس آکریلیک بوده و یک سیم فلزی دارد که در قسمت جلویی دندان ها قرار می گیرد. این سیم باعث می شود تا دندان ها در جایگاه درست خود باقی بمانند. این نگهدارنده بسیار با دوام بوده و بیمار به راحتی می تواند از آن استفاده کند. برای اصلاح برخی از ناهنجاری های جزئی دندان ها، ریتینر مورد استفاده قرار می گیرد و در نهایت، لبخندی زیبا را به وجود می آورد.

2. ریتینر شفاف

   ریتینر شفاف شباهت بسیاری به اینویزالاین دارد که بسیار شفاف و ظریف بوده و زمانی که روی دندان ها قرار می گیرند، قابل مشاهده نمی باشند. این ریتینر ها دوام کمتری از ریتینر های هالی دارند، اما استفاده از آن ها نیز راحت و آسان می باشد. این پلاک شفاف تنها در جهت تثبیت دندان ها در جایگاه خود کاربرد داشته و نمی تواند تغییری در موقعیت آن ها به وجود آورد.

3. ریتینر ثابت

   این پلاک های نگهدارنده مانند ریتینر های هالی و شفاف، متحرک نبوده و قابلیت برداشتن از روی دندان را ندارند، اما قابل رویت نیستند. کارایی آن ها معمولا پس از برداشتن ارتودنسی برای دندان های جلویی فک پایین می باشد. این ریتینر یک سیم فلزی بوده که به سطح پشتی دندان ها نصب می شود. مزیت خوب آن عدم نیاز به همکاری بیمار برای درمان می باشد.

سوالات متداول

1. یک دستگاه ارتودنسی باید دارای چه خصوصیات و ویژگی هایی باشد؟

   دستگاه ارتودنسی باید دارای مقاومت و استحکام بالایی داشته باشد و بتواند نیروی لازم برای حرکت دندان ها را فراهم کند، اما نباید مانع از رشد طبیعی شود. یکی دیگر از ویژگی های دستگاه ارتودنسی این است که در زمان غذا خوردن و صحبت کردن، در جای خود باقی بماند و همچنین باعث پوسیدگی دندان و یا مشکلاتی برای لثه ها نشود. نکته ی دیگر این که وزنی سبک داشته و دارای سازگاری با بدن انسان باشند.