فضا نگهدارنده دندان؛ انواع نگهدارنده ارتودنسی + عوارض، مزایا و قیمت

در برخی کودکان به دلایل متعددی مانند پوسیدگی دندان و یا یک حادثه، دندان‌های شیری کودک زودتر از زمان مناسب می‌افتند. در این صورت ممکن است کودک نیاز به استفاده از فضا نگهدار (Space Maintainers) داشته باشد.
اما فضا نگهدارنده دندان چیست و چه کاربردی دارد؟
این مطلب از دکتر فاطمه لبافی به ارائه اطلاعات لازم و مفید درباره فضا نگهدار ارتودنسی اختصاص داده شده است. پس چنانچه به دنبال کسب اطلاعاتی درباره این ابزار هستید، حتما این مطلب را تا انتها بخوانید.

فضا نگهدار ارتودنسی چیست؟

فضا نگهدار یکی از دستگاه های ارتودنسی از جنس فلز یا آکریلیک بوده که برای هر بیمار به شکل اختصاصی ساخته می‌شود. این ابزار برای حفظ فضای خالی بین دو دندان و رویش صحیح دندان دائمی، در دو نوع ثابت و متحرک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دندان‌های شیری همانند یک راهنما برای رشد دندان‌های دائمی هستند. به طور معمول دندان‌های دائمی ‌تعداد بیشتری نسبت به دندان‌های شیری دارند. به هر دلیلی اگر دندان‌های شیری قبل از زمان مناسب خود از دست بروند، در اکثر مواقع لازم است تا کودک شما برای محافظت از فضای خالی ایجاد شده و جلوگیری از حرکت دندان‌های مجاور آن، از فضا نگهدار استفاده نماید. در غیر این صورت دندان‌های کناری تمایل دارند تا به سمت جای خالی دندان حرکت کنند. در این هنگام دندان دائمی ‌مکان مناسبی برای رشد نداشته و سبب کج شدن دندان و انحراف آن خواهد شد.

هزینه فضا نگهدار ارتودنسی

قیمت فضا نگهدار ارتودنسی بر حسب تعداد مورد نیاز و همچنین نوع فضا نگهدار، تعیین می‌شود. جهت اطلاع از قیمت این ابزار باید با کلینیک مورد نظر خود تماس بگیرید و اطلاعات لازم را دریافت کنید.

دلایل استفاده از فضا نگهدار

زمانی که دندان‌های شیری زود تر از زمان تعیین شده خود از دست بروند، لازم است به منظور حفظ جایگاه خالی دندان از دست رفته، از فضا نگهدار استفاده شود.

انواع فضا نگهدار ارتودنسی

به طور کلی دستگاه فضا نگهدار ارتودنسی در دو نوع ثابت و متحرک مورد استفاده قرار می‌گیرد که در زیر به طور کامل آنها را بررسی می‌کنیم:

1. فضا نگهدار متحرک

   این نوع فضا نگهدار به برخی از دستگاه‌های ارتودنسی متحرک شباهت دارد و جنس آن از آکریلیک است. بیمار باید حدود ۱۴ ساعت در روز از آن استفاده کند و همچنین توجه داشته باشد که شستشوی این نوع فضا نگهدار بعد از هر وعده غذایی ضروری است. زمانی که فضا نگهدارنده در دهان قرار ندارد، باید در ظرف آب قرار داده شود. کارایی فضا نگهدار متحرک برای کودکان بزرگ‌تر که چند دندان خود را از دست داده‌اند، بیشتر است.

2. فضا نگهدار ثابت

   فضا نگهدار ثابت به گونه‌ای طراحی می‌شود که دندانپزشک آن را به دندان کودک می‌چسباند، به همین دلیل امکان جابه‌جایی و خارج کردن آن از دهان وجود ندارد. این نوع فضا نگهدار برای کودکانی که دندان‌های عقبی خود را از دست داده‌اند، مناسب است. این دستگاه به دسته یک طرفه و دو طرفه تقسیم بندی شده که نوع یک طرفه آن تنها در یک سمت دهان ثابت شده و نوع دو طرفه آن در هر دو سمت دهان ثابت می‌گردد. متخصص ارتودنسی با توجه به موقعیت و تعداد دندان‌های افتاده، بهترین نوع آن را برای بیمار انتخاب می‌نماید. انواع فضا نگهدار ثابت عبارت‌اند از:

   1. فضا نگهدار دیستال شو

      کارایی این فضا نگهدار برای کمک به رشد صحیح اولین دندان مولر است. دندانپزشک قالب مورد نظر از دهان کودک را تهیه کرده و آن را برای ساخت فضا نگهدار مورد نظر به لابراتوار ارسال می‌نماید.

   2.   نگهدارنده فضای قوس زبانی

      زمانی که لازم باشد تا از دندان‌های پشتی در هر دو سمت دهان مراقبت شود، این نوع فضا نگهدار مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولا این نوع فضا نگهدار، نوارهایی دارد که پشت دندان‌ها قرار گرفته و به دور دندان پشتی محل مورد نظر امتداد پیدا کرده‌اند.

   3.   فضا نگهدار ترانس پالاتال بار

      قرار گیری این فضا نگهدار روی فک بالا بوده و به کمک سیم به دندان‌های کناری وصل می‌شود.

   4. فضا نگهدار باند و حلقه

      این نوع فضا نگهدار زمانی که یک و یا چند دندان آسیا در یک قوس دهانی افتاده باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. جنس فضا نگهدار باند و حلقه از فولاد ضد زنگ است.

عوارض عدم استفاده از فضا نگهدار در زمان مناسب

توجه داشته باشید که اگر دندانپزشک استفاده از فضا نگهدار را برای فرزند شما تجویز کرد، به هیچ عنوان نباید آن را پشت گوش بیندازید و باید به درستی با دندانپزشک همکاری کنید. با وجود اینکه استفاده از این دستگاه‌ها تا حدودی برای کودکتان ناراحتی به همراه دارد، اما عدم استفاده از آن در زمان مناسب می‌تواند مشکلات بسیار متعددی را در سنین بالاتر برای کودک ایجاد کند:

1. ممکن است دندان‌های دائمی فضای کافی برای رویش نداشته باشند و به صورت نهفته باقی بمانند. حتی گاهی ممکن است دندان دائمی، به دلیل کمبود فضا خارج از قوس فک رویش پیدا کند.
2. ممکن است دندان‌های دائمی کج در آمده و مشکلاتی برای فرد به بار آورند.
3. گاهی اوقات به دلیل رویش نامناسب دندان‌های دائمی، ممکن است فرد نتواند به خوبی کلمات را ادا کند.

مراقبت از فضا نگهدار ارتودنسی

همانطور که هر کدام از دستگاه‌های ارتودنسی دندان به مراقبت‌های خاصی نیاز دارند، به منظور به دست آمدن نتیجه مطلوب، فضا نگهدار نیز همین گونه است. برخی از مراقبت‌های لازم برای فضا نگهدار را در زیر برایتان شرح می‌دهیم:

1. در روزهای ابتدایی نصب فضا نگهدار در دهان، به فرزند خود غذاهای نرم بدهید.
2. تا حد امکان مصرف غذا های سفت و چسبنده توسط کودکتان را کاهش دهید.
3. مراقب باشید بهداشت دهان و دندان به درستی انجام شود. با تجویز دندانپزشک، کودک شما برای مسواک زدن باید از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده نماید.
4. برای بررسی فضا نگهدار در نوبت‌های تعیین شده، به کلینیک دندانپزشکی مراجعه نمایید.
5. مراقب باشید فرزندتان با دست به فضا نگهدار فشار و ضربه‌ای وارد نکند.

سوالات متداول

1. آیا استفاده از فضا نگهدار دردناک است؟

   به طور معمول قرار گرفتن هر گونه شی‌ء خارجی در دهان با مقداری ناراحتی همراه است، اما نتیجه‌ای که بعد از درمان برای فرد به همراه خواهد داشت، صد برابر ارزشمندتر از تحمل درد چند روزه آن است. در روز‌های ابتدایی، فضا نگهدار می‌تواند با تحریک زبان و دندان‌ها میزان ناراحتی بیشتری به همراه داشته باشد. اما این درد طبیعی بوده و حداقل تا یک هفته بعد با عادت کردن به دستگاه، کاهش می‌یابد. همچنین دندانپزشک متخصص برای کاهش درد در این زمان، دارو‌های مسکن را برای بیمار تجویز می‌نماید.

2. عملکرد فضا نگهدار به چه صورت است؟

   همانطور که در قسمت‌های قبلی بیان کردیم، کارایی فضا نگهدار برای حفظ جای دندان شیری از دست رفته برای رشد صحیح دندان دائمی ‌است. دندان‌ها همواره تمایل به حرکت دارند؛ پس اگر جای خالی دندان در دهان ایجاد شود، دندان‌های مجاور به سمت آن حرکت کرده تا جای آن را اشغال نمایند. زمانی که فضا نگهدار از این فضای خالی محافظت می‌کند، دندان دائمی ‌در جایگاه صحیح خود رشد کرده و نظم دندان‌ها از بین نمی‌رود.

3. زمان استفاده از فضا نگهدار چقدر است؟

   فضا نگهدار به جهت حفظ جایگاه خالی دندان از دست رفته مورد استفاده قرار می‌گیرد، بنابراین تا زمانی که دندان دائمی رشد نماید، استفاده از آن ضرورت دارد.

4. آیا بعد از افتادن هر دندان شیری، باید از فضا نگهدار استفاده شود؟

   معمولا دندان‌های شیری با فاصله زمانی بسیار کمی ‌نسبت به رشد دندان‌های دائمی‌ می‌افتند که در این صورت ضرورتی به استفاده از فضا نگهدار نیست. لزوم استفاده از فضا نگهدار زمانی است که دندان‌های شیری به هر دلیلی، در زمان نامناسبی افتاده باشند.

5. آیا نصب فضا نگهدار ثابت به بی‌حسی نیاز دارد؟

   خیر، قرار دادن فضا نگهدار در دهان کودک دردی به همراه نخواهد داشت، بنابراین هیچ لزومی به استفاده از بی حسی نیست.