مراقبت از دهان و دندان کودکان؛ روشهای موثر حفظ سلامت دندان کودکان + نکات مهم

در این مطلب چه چیزی مطالعه خواهید کرد؟

دندان‌های شیری کودک همانند دندان‌های دائمی وی نقش بسیار زیادی در سلامت دهان و کیفیت زندگی او دارند. حتی به دلیل نقش آنها در رویش درست دندان‌های دائمی، می‌توانند سلامت دهان فرد را در آینده به کلی تحت‌الشعاع قرار دهند. به همین دلیل بسیاری از دندانپزشکان بر اهمیت مراقبت از دندان‌های شیری کودک تاکید می‌کنند.
چگونه باید از بهداشت دهان و دندان کودک مراقبت کرد؟
راه‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های کودک چیست؟
اصلا چه زمانی کودک باید مسواک زدن را آغاز کند؟
دکتر لبافی تجربه‌ و تخصصی خود را در این مقاله با شما عزیزان به اشتراک گذاشته‌ است تا بتوانید اطلاعات خوبی در این باره به دست آورید.

اهمیت مراقبت از دندان‌های شیری کودک

دندان شیری همانند یک راهنما برای رشد دندان‌های دائمی است؛ به همین دلیل مراقبت از این دندان‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد. بسیاری از مشکلات پوسیدگی دندان در سنین بزرگسالی، به علت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان در سنین کودکی ایجاد می‌شود. عدم رسیدگی به پوسیدگی دندان در کودکی می‌تواند سبب تشدید عفونت و بیماری‌های دهان و دندان شده و تا حدی، صورت و نواحی دیگر بدن را درگیر کنند.

نکات مهم برای سالم و محکم نگه داشتن دندان کودکان تا دو سالگی

برای مراقبت از این دندان‌ها نکات زیر را رعایت کنید:

1. بسیاری از مادران برای آرامش فرزند خود در شب به او شیر می‌دهند، اما باید این نکته را در نظر داشته باشید که قبل از خواب دهان کودک خود را آب بکشید.
2. آبمیوه به علت اسیدی بودن، احتمال پوسیدگی دندان را به شدت برای کودکان افزایش می‌دهد؛ بنابراین بهتر است به جای آبمیوه به کودکان خود میوه تازه بدهید.
3. وجود دندان پوسیده و عفونت در دهان مادر، می‌تواند به راحتی به نوزاد انتقال پیدا کند، بنابراین ظرف کودک خود را کاملا جدا نگه دارید. در برخی موارد مادران، اول قاشق کودک را مزه کرده و سپس به وی غذا می‌دهند؛ در این صورت احتمال انتقال باکتری‌های دهان مادر به کودک وجود دارد.
4. در هنگام خواب بزاق کاهش پیدا می‌کند، بنابراین سعی کنید در زمانی که خواب کودک نزدیک است، مصرف مواد قندی را کاهش دهید.
5. برای رعایت بهداشت دهان و دندان فرزندتان تا سن دو سالگی باید پس از غذا دادن به کودک، حتما لثه‌ها را به کمک گاز استریل یا پارچه تمیز پاک کنید، خصوصا زمانی که غذاهایی مانند فرنی و پوره به فرزند خود می‌دهید.
6. برای این کار ابتدا دست ‌های خود را کاملا بشویید و با آب ولرم و پارچه‌ای تمیز لثه های کودک خود را با احتیاط کامل تمیز کنید. اجازه ندهید جرم و پلاک دندان سبب پوسیدگی دندان‌های اولیه کودک شما شود. 
7. پس از دادن قطره آهن به کودک خود آب بدهید و دندان فرزند خود را با آب ولرم و پارچه تمیز، پاک کنید. حتی می‌توانید برای اینکه رنگ دندان‌های کودک در اثر خوردن قطره آهن تیره نشوند، از نی استفاده کنید.
8. سعی کنید مسواک زدن را پس از رویش اولین دندان شروع کنید. این کار سبب می‌شود تا کودک از همان ابتدا با رعایت بهداشت دهان آشنا شود.

مراقبت از دندان‌های کودک در سن 3 تا 5 سالگی

زمانی که کودک به سن 3 سالگی رسید، باید روزی دو بار دندان‌هایش را با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. توجه داشته باشید که میزان فلوراید باید با توصیه دندانپزشک باشد. دقت کنید که کودکتان خمیر دندان را قورت ندهد. زمانی که احساس رویش دومین دندان را در دهان کودک خود داشتید، استفاده از نخ دندان را شروع کنید. معمولا نوزادان عادت به مکیدن انگشت شست دارند که والدین باید سعی کنند، باعث ترک این عادت از سن 4 سالگی به بعد شوند. از سن 3 سالگی به بعد، چکاپ دندان‌های کودک هر 6 ماه یک بار توسط دندانپزشک اهمیت زیادی دارد.
احتمال آسیب دیدن دندان در این سن خیلی زیاد است. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود در صورت شکستگی دندان، سریعا به دندانپزشک مراجعه کنید. علاوه بر این نیز، در صورتی که دندان‌های شیری کودک شروع به افتادن کردند، حتما از نگهدارنده فضا استفاده کنید. این وسیله کمک می‌کند تا کودک در آینده نیاز به ارتودنسی نداشته باشد.

مراقبت از دندان‌های کودک در سن 6 تا 9 سالگی

استفاده از نخ دندان به محض رشد اولین دندان دائمی کودک ضرورت پیدا می‌کند. در صورتی که فرزند شما به تنهایی قادر به رعایت بهداشت دهان و دندان خود نبود، باید برای این کار به کودک خود کمک کنید. توجه داشته باشید که مراقبت از دندان‌های عقبی اهمیت زیادی داشته، زیرا در این دندان‌ها احتمال تجمع جرم و پلاک دندان بسیار بیشتر است.
معمولا دندانپزشکان توصیه می‌کنند در این سن، از همان خمیر دندان‌های بزرگسالان استفاده شود تا میزان فلوراید کافی را داشته باشند. همچنین، در این سن می‌توان با انجام فیشور سیلانت تراپی، از پوسیدگی دندان‌های دائمی پیشگیری کرد.

علت سیاه شدن دندان کودک دو ساله

گاهی ممکن است دندان شیری کودک به رنگ سیاه دیده شود. این امر ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد که در ادامه به بررسی آنها پرداخته‌ایم:

1. آسیب به دندان

   گاهی اوقات در اثر یک اتفاق ممکن است دندان کودک آسیب ببیند. آسیب وارد شده به دندان معمولا به رنگ سیاه دیده می‌شود.

2. پوسیدگی دندان

   در اغلب اوقات، به دلیل عدم رعایت بهداشت مناسب، دندان‌های کودک دچار پوسیدگی می‌شوند. در این صورت ممکن است دندان سیاه شود.

3. فلوئوروزیس

   اگر میزان مصرف فلوراید کودک زیاد باشد، ممکن است کودک دچار فلوئوروزیس دندانی شود و لکه‌های سیاه یا قهوه‌ای رنگی روی دندان‌هایش دیده شوند.

4. بیماری‌های ارثی

   گاهی به دلیل ابتلای بیمار به برخی بیماری‌های ژنتیکی، ممکن است دندان‌هایش به رنگ سیاه دیده شوند.

5. استفاده از قطره آهن

   قطره آهن نیز از دیگر مواردی است که می‌تواند سبب سیاه شدن دندان شود. برای پیشگیری از این امر می‌توان بعد از دادن قطره به کودک، به وی آب داد.

علت پوسیدگی دندان کودک

زمانی که باکتری‌های دهان اسید تولید کنند، می‌توانند با از بین بردن مینای دندان سبب پوسیدگی دندان کودک شوند. در زیر به برخی از دلایل پوسیدگی دندان کودکان اشاره شده است:

1. انتقال بزاق دهان والدین به دهان کودک

   زمانی که والدین و یا پرستار کودک با قاشق و چنگال خود به کودک غذا بدهند، می‌توانند سبب انتقال باکتری‌های دهان خود به دهان کودک شوند. آب دادن به کودک با لیوان خودتان و یا تمیز کردن پستانک کودک با دهان نیز می‌توانند از عوامل انتقال میکروب به دهان کودک باشد.

2. باقی ماندن مواد غذایی در دهان کودک

   در صورتی که مواد غذایی و مایعات در طول روز و طولانی مدت در دهان کودک باقی بمانند، باکتری‌های موجود در دهان با تبدیل قند غذا به اسید، احتمال پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهند.

3. شیر خوردن و مصرف آبمیوه‌های شیرین کودک در هنگام خواب

   یکی دیگر از مواردی است که می‌تواند باعث پوسیدگی دندان کودک شود.

چه زمانی باید کودک خود را به مطب دندانپزشکی ببرید؟

اولین ویزیت دندانپزشکی کودک در یک سالگی است که دندانپزشک پس از معاینه دندان کودک، نحوه درست مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را به شما آموزش می‌دهد. بعد از ۳ سالگی، حدود هر 6 ماه یک بار باید فرزند خود را برای چکاپ دندان‌ها به مطب دندانپزشکی برده تا در صورت وجود مشکلات احتمالی در زمان مناسب برای درمان آن اقدام کنید. پس از درآمدن تمام دندان‌های موقت، دندانپزشک استفاده از فلوراید را برای کودک شروع می‌کند. فلوراید با محکم‌تر کردن مینای دندان، جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان اهمیت بسیاری دارد.

توصیه‌های تغذیه‌ای برای مراقبت از دندان کودک

برخی از نکاتی که باید در این باره به آنها توجه داشته باشید، عبارت‌اند از:

1. سعی کنید مصرف شیرینی و شکلات را برای فرزند خود به حداقل برسانید و به کودک خود آموزش دهید تا بعد از مصرف آنها، دهان خود را با آب بشوید.
2. نوشیدن آب را به مقدار فراوان در طی روز به کودک خود توصیه کنید.
3. رژیم غذایی مناسبی را برای کودک خود در نظر بگیرید تا با دریافت انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی، احتمال بروز مشکلات دندانی را کاهش دهید.
4. منابع غذایی کلسیم دار مانند شیر و ماست که به استحکام دندان‌ها کمک می‌کنند را در برنامه غذایی کودک خود قرار دهید.

روش‌های پیشگیرانه برای حفظ سلامت دندان کودکان

برای مراقبت از دندان‌های کودکان، پیشگیری از آسیب دیدگی دندان‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است. برخی از اقدامات پیشگیرانه برای حفظ سلامت دهان و دندان کودکان عبارت‌اند از:

1. جرم گیری و معاینه دندان‌ها

   سن یک تا دو سالگی بهترین زمان برای مراجعه به مطب دندانپزشکی برای چکاپ دندان‌های کودکان است. دندانپزشک با معاینه و جرم گیری دندان‌ می‌تواند مانع از بروز آسیب‌های دندان در سنین بزرگسالی شود.

2. فیشور سیلانت تراپی

   برای فیشور سیلانت تراپی، دندانپزشک با پوشاندن شیارهای دندان‌های خلفی مانع از تجمع بیش از اندازه پلاک روی آنها می‌شود.

3. فلوراید تراپی

   فلوراید تراپی جهت پیشگیری و کاهش پوسیدگی دندان برای کودکان انجام می‌شود. به این صورت که دندانپزشک میزان فلوراید مورد نیاز برای کودک را به شکل ژل و یا فوم روی دندان او قرار می‌دهد.

سوالات متداول

1. انتخاب خمیر دندان برای کودکان به چه شکل است؟

   در صورت نیاز می‌توان برای استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید با دندانپزشک مشورت کرد. از سن دوسالگی به بعد، خمیر دندان حاوی فلوراید با مقدار تجویز شده توسط دندانپزشک را استفاده نمایید. البته میزان فلوراید آنها معمولا کمتر از خمیردندان‌های بزرگسالان است.

2. در صورتی که کودک میزان زیادی از خمیر دندان را قورت دهد، چه اتفاقی می‌افتد؟

   اگر کودک بیش از اندازه خمیر دندان را قورت دهد، ممکن است دچار استفراغ و تهوع شود. به همین دلیل است که استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید باید تحت نظارت دندانپزشک و به کمک والدین انجام شود.

3. چه زمانی مسواک زدن برای کودک آغاز می‌شود؟

   تمام دندانپزشکان توصیه دارند، از زمان پدیدار شدن اولین دندان، باید مسواک زدن شروع شود؛ زیرا هر چه این کار از سنین کمتری آغاز گردد به یک عادت در زندگی روزمره تبدیل شده و در سنین بزرگسالی رعایت بهداشت برای او راحت‌تر خواهد بود.

4. آیا استفاده از فلوراید برای کودک بی‌خطر است؟

   فلوراید برای محافظت و تقویت از مینای دندان برای کودکان اهمیت زیادی دارد، اما توجه داشته باشید که میزان فلوراید مصرفی باید توسط دندانپزشک تایید شود. همچنین والدین باید مراقب باشند تا کودک آنها میزان زیادی فلوراید را قورت ندهد، زیرا مشکلات گوارشی برای کودک ایجاد خواهد کرد.

5. آیا کودکان می‌توانند از دهانشویه استفاده کنند؟

   استفاده از دهانشویه برای کودکانی که قادر به خارج کردن مایع دهانشویه از دهان خود نیستند، توصیه نمی‌شود. اما در سنین 6 سالگی به بعد با آموزش‌های لازم کودکان می‌توانند در کنار مسواک و نخ دندان از دهانشویه نیز استفاده کنند. همچنین شستشوی دهان با آب بعد از غذا، تاثیر بسیاری بر کاهش پوسیدگی دندان کودک دارد.
   البته توجه داشته باشید که استفاده از دهانشویه بهتر است تحت نظر دندانپزشک انجام شود. چرا که استفاده بیش از حد از آن نیز برای دندان‌ها مضر است.

6. دندان های کودک خود را چگونه مسواک بزنید؟

   برای این کار باید از مسواک کوچک با برس‌های نرم و گرد استفاده کرده و به صورت زاویه‌دار و با کمک حرکات آرام و دایره‌ای دندان‌های کودک خود را مسواک بزنید. احتیاط کنید که مسواک زدن به شکل محکم می‌تواند به لثه‌های کودک آسیب وارد کند.

7. روزی چند بار باید دندان‌های کودک خود را مسواک بزنید؟

   باید حداقل روزی دو بار دندان‌های کودک خود را مسواک بزنید که بهترین زمان آن صبح بعد از صرف صبحانه و دیگری در هنگام خواب است. به دلیل اینکه بزاق در هنگام خواب کاهش می‌یابد، مسواک زدن کودک قبل از خواب به سلامت دندان‌های او تا صبح کمک می‌کند.