درمان اختلال مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) | علل، علائم، تشخیص و روشهای درمان

گاهی اوقات برخی از افراد در هنگام باز و بسته کردن دهان خود، صدایی از فک خود می شنوند. این اختلال در اغلب اوقات موقتی بوده، اما می تواند برای شما یک هشدار جدی به حساب بیاید و نشانه ای از اختلال مفصل گیجگاهی (TMJ) باشد. بر اساس تحقیقاتی که صورت گرفته، احتمال بروز این اختلال در زنان به علت متفاوت بودن آناتومی کلاژن نگه دارنده دیسک و همچنین وجود برخی از هورمون های زنانه بیشتر می باشد. در ادامه مقاله شما را به طور کامل با اختلال مفصل گیجگاهی آشنا خواهیم کرد.

مفصل فکی گیجگاهی چیست؟

این مفصل که دارای نام علمی تمپورومندیبولار است، یک گوی و کاسه کوچک می باشد که سبب اتصال استخوان فک پایین به استخوان گیجگاهی جمجمه می شود. حرکت و تثبیت این مفصل به کمک چندین ماهیچه و رباط صورت می گیرد. در واقع این همان مفصلی است که به وسیله آن دهان باز و بسته می شود و امکان حرکت فک برای جویدن غذا و صحبت کردن به وجود می آید.

اختلال مفصل فکی گیجگاهی چیست؟

اگر برای مفصل فکی گیجگاهی، استخوان ها، عضلات مرتبط و یا رباط مشکلی به وجود بیاید، فرد به اختلال مفصل فکی گیجگاهی یا TMJ مبتلا شده است. این عارضه سبب درد شدید در مفصل نزدیک گوش، سر، گردن و فک می شود.

علل ایجاد اختلال مفصل فکی گیجگاهی

در ابتدا تصور عموم برای اختلال مفصل گیجگاهی فکی، ناهماهنگی دندان های فک بالا و پایین تصور می شد. اما امروزه با بررسی های صورت گرفته، مشخص شده که به جز ناهماهنگی های دندان های بالا و پایین، موارد دیگری می توانند علت این اختلال به شمار بیایند. در شکل گیری این بیماری، عوامل عاطفی و محیطی نیز نقش دارند. به طور کلی مهمترین دلایل ایجاد مفصل گیجگاهی فکی عبارتند از:

1. وارد شدن ضربه و یا تروما
2. استرس، افسردگی و اضطراب
3. وضعیت نادرست سر و گردن
4. بعضی از بیماری ها مانند دندان قروچه، آپنه خواب، فیبرومیالژیا، بیماری های دژنراتیو مفصل، مال اکلوژن دندان، آنکیلوگلوزیا و برخی ناهنجاری های ساختاری از زمان تولد

علائم اختلال مفصل گیجگاهی فکی یا TMJ

این اختلال دارای برخی علائم می باشد که در زیر به بررسی آن ها می پردازیم:

1. درد گوش

   درد گوش، خستگی و وزوز گوش می تواند نشانه ای از مفصل گیجگاهی فکی باشد که با حرکت فک ها، ممکن است درد بیشتری به همراه داشته باشد.

2. درد صورت

   به طور کلی درد این اختلال در دسته درد های بسیار عمیق شناخته می شود که از مفصل مورد نظر می تواند به سمت فک و گردن منتقل گردد. این درد با صحبت کردن، جویدن غذا و رفتار های این چنین بیشتر خواهد شد.

3. اختلال عملکرد فک

   در موارد شدید تر ممکن است که علائمی مانند صدا دادن فک هنگام باز و بسته شدن، دندان قروچه، قفل شدن فک و غیره مشاهده شود.

4. برخی علائم دیگر

   درد چشم، بازو، کمر، سرگیجه، کاهش کیفیت خواب و گرفتگی عصلات فک پایین می توانند نشانه ای از اختلال مفصل گیجگاهی فکی باشند.

تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فکی

برای تشخیص این اختلال در ابتدا دندانپزشک متخصص به بررسی علائم و نشانه های بیان شده توسط شما می پردازد و معاینات لازم از ناحیه فک و عضلات صورت را انجام می دهد. دندانپزشک برای تشخیص دقیق تر و بررسی جزئيات استخوان فک از عکس های رادیولوژی، ام آر آی و یا سی تی اسکن استفاده می کند. ام آر آی می تواند به تشخیص حرکت مناسب فک و بررسی دیسک مفصل فک کمک کند. سی تی اسکن نیز، جزئیات استخوان فک را به طور کامل مورد بررسی قرار می دهد. بیماری های دیگر مانند دندان درد، آرتروز، بیماری لثه و یا عفونت سینوس می توانند علائمی مشابه با این اختلال داشته باشند، به همین جهت دندانپزشک سوابق پزشکی شما را نیز بررسی کرده و آزمایش های لازم را بررسی می کند. در صورتی که دندانپزشک تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی را دهد، درمان را بلافاصله شروع خواهد کرد. راه های درمانی برای این اختلال متنوع است و احتمال دارد که دندانپزشک راه هایی به جز جراحی را به شما پیشنهاد دهد. البته اگر این اختلال شدید باشد، راهکار های درمانی ساده نمی توانند نتیجه مناسبی داشته باشند و به عمل جراحی نیاز است. به طور کلی آخرین روش درمانی برای این اختلال، عمل جراحی می باشد.

درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی

به طور کلی برای درمان این اختلال راهکار های غیر جراحی و جراحی وجود دارد که در زیر به بررسی کامل آن ها می پردازیم:

1. درمان دارویی

   

   برخی از دارو ها با بررسی دندانپزشک، برای درمان این اختلال تجویز می شوند که عبارتند از:
• دارو های ضد افسردگی در دوز پایین
• دارو های ضد اضطراب که در مدت کوتاهی تجویز می شوند.
• شل کننده های عضلانی که سبب شل شدن عضلات فک می شوند. این دارو ها بیشتر برای افرادی که عادت به دندان قروچه دارند، تجویز می گردند.
• دارو های غیر استروئیدی ضد التهاب همانند آسپرین یا ایبوپروفن که سبب کاهش درد عضلانی و ورم می گردند

2. کیسه یخ، ورزش و حرارت مرطوب

   

   استفاده مرتب از این سه گزینه می تواند به درمان اختلال مفصل گیجگاهی کمک کند. حرارت مرطوب، باعث رفع اسپاسم و گرفتگی عضلات می شود. استفاده از حرارت مرطوب و حرکت های کششی ساده به مدت 10 دقیقه می تواند به رفع این اختلال کمک کند. انگشت شست دست چپ را زیر دندان های جلویی بالا قرار داده و انگشت اشاره و وسط دست راست را بالای دندان های قدامی فک پایین بگذارید و فک را به آرامی با حرکات انگشتان ماساژ دهید.

3. اسپلینت

   

   اسپلینت یک ابزار موثر است که با قرار گرفتن در دهان و بر روی دندان ها، مانع از قرار گرفتن دندان ها روی هم می شود. استفاده از این ابزار به طور معمول در شب ها بوده و برای افرادی که دارای دندان قروچه هستند، بسیار مناسب است.

4. فیزیوتراپی

   

   همه بیمارانی که به این اختلال مبتلا هستند، به فیزیوتراپیست ارجاع داده می شوند تا با درمان فیزیوتراپی حرکت مفصل بازیابی شود، عضلات فک تقویت شوند و درد کاهش پیدا کند. درمان های فیزیوتراپی مورد استفاده برای اختلال مفصل گیجگاهی عبارتند از:

   1. درای نیدلینگ

      برای کاهش درد مزمن درای نیدلینگ یا سوزن خشک می تواند بسیار موثر واقع شود.

   2. تنس

      این دستگاه با ترشح اندورفین در مغز که نقش مسکن طبیعی برای بدن را دارد، باعث تسکین علائم TMJ می شود. کارکرد دستگاه تنس به این صورت است که با تحریک الکتریکی عصب از روی پوست، باعث انقباض عضلات و ماساژ آن ها می شود. این دستگاه با کاهش درد و خشکی، سبب بهبود توانایی حرکت فک می شود.

   3. بیوفیدبک

      در این روش از دستگاه های الکترونیکی برای بهبود گرفتگی عضلات استفاده می شود.

   4. اولتراسوند تراپی

      این روش برای کاهش درد سر و گردن مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش امواج صوتی با فرکانس بالا به جهت تحریک بافت زیر سطح پوست مورد استفاده قرار می گیرد.

   5. لیزر تراپی سرد

      این روش برای بر طرف کردن التهاب مفصل ها و عضلات انجام می گردد. این روش برای درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی و درد فک روشی ایده آل محسوب می شود. در این روش برای اینکه تحریک فرآیند التیام بافت و عضله صورت گیرد، از نور درمانی استفاده می شود. نور با برخورد به ناحیه هدف، سبب تحریک رشد سلولی شده و جریان خون را بالا می برد. یکی از مزایای این روش، کشیدگی بافت و رفع تنش می باشد.

   6. درمان با ریز جریان

      این روش به جهت درمان درد عضلانی و عصبی با استفاده از جریان الکتریکی بسیار پایین کاربرد دارد. در واقع برای ایجاد شرایط بهتر برای ترمیم بافت، ریز جریان فرکانس های نرمال درون سلول عضلات بازیابی می شوند که این موضوع سبب کمتر شدن التهاب و بهتر شدن جریان خون می شود. این روش با انجام شدن روی نقاط ماشه ای درد، با کمتر کردن فرایند التیام درد فک، سبب افزایش دامنه حرکتی می شود.

5. جراحی 

   

   در صورتی که هیچ کدام از روش های نامبرده موثر واقع نشوند و شدت ناهنجاری بسیار زیاد باشد، برای درمان از جراحی و یا عمل های دیگر استفاده می شود که عبارتند از:

   1. آرتروسنتز

      در این روش درمانی سوزن های کوچکی برای شستشوی مایع مفصل و دور کردن ذرات جانبی التهابی از آن، به درون مفصل وارد می شوند.

   2. تزریق

      به منظور تسکین درد برای برخی از بیماران آمپول کورتیکواستروئید مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع تزریق بوتاکس سبب کاهش درد ناشی از اختلال مفصل گیجگاهی فکی می شود.

   3. آرتروسکوپی مفصل فکی گیجگاهی

      این جراحی برای درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی بسیار موثر می باشد. در این جراحی با وارد شدن لوله کوچکی به نام کانولا در فضای مفصلی، وسایل جراحی کوچک و آرتروسکوپ به نقطه مورد نظر رسیده و عمل جراحی آغاز می گردد. با اینکه روش محدودیت های خاص خود را دارا می باشد، اما نسبت به جراحی باز مفصل خطرات و عوارض بسیار کمتری دارد.

   4. جراحی باز مفصل

      در صورتی که علت درد مفصل مشکلات ساختاری باشد و به کمک درمان های محافظه کارانه تر درمان نشود، توصیه دندانپزشک جراحی باز می باشد. البته افرادی که قصد انجام این جراحی را دارند، بهتر است تا تمام نقاط ضعف و قوت را سبک سنگین نمایند، زیرا این عمل سنگین تر از جراحی های دیگر بوده و عوارض بیشتری نسبت به آن ها دارد.

   5. کوندیلوتومی اصلاحی

      درمان توسط این نوع جراحی به صورت غیر مستقیم انجام می شود، زیرا در این روش مفصل تحت جراحی قرار نمی گیرد، بلکه عمل روی فک پایین انجام می شود. این جراحی، برای درمان قفل شدن فک و تسکین درد، بسیار موثر می باشد.

سوالات متداول

1. آیا ارتودنسی برای درمان مفصل گیجگاهی فکی کاربرد دارد؟

   در واقع مشکلاتی که برای بایت به وجود می آید، سبب ایجاد این ناهنجاری می شود، به همین جهت براکت ها می توانند به منظور کاهش علائم درد مورد استفاده قرار گیرند. زمانی که دندان ها صاف و مرتب می شوند و در جایگاه صحیح خود قرار می گیرند، مفصل فکی گیجگاهی نیز به جایگاه خود بر می گردد که در این صورت علائم آن کاهش یافته و یا حتی متوقف می شوند.

2. آیا می توان از مفصل گیجگاهی فکی پیشگیری کرد؟

   به طور کلی باید گفت که راهی برای پیشگیری از این اختلال وجود ندارد، اما با مدیریت استرس و ترک برخی از عادات رفتاری نادرست مانند دندان قروچه می توانید به کاهش علائم آن کمک کنید. برای ترک دندان قروچه استفاده از نایت گارد می تواند بسیار موثر عمل کند. همچنین مشاوره، ورزش و تغذیه مناسب می توانند کارایی بسیاری برایتان داشته باشند.