درمان اختلال مفصل فکی گیجگاهی (TMJ)؛ علل، تشخیص و علائم بیماری مفصل گیجگاهی فکی

اختلال مفصل فکی گیجگاهی چیست؟

اگر برای مفصل فکی گیجگاهی، استخوان‌ها، عضلات مرتبط و یا رباط مشکلی به وجود بیاید، فرد به اختلال مفصل فکی گیجگاهی یا TMJ مبتلا شده است. این عارضه سبب درد شدید در مفصل نزدیک گوش، سر، گردن و فک می‌شود.

علل ایجاد اختلال مفصل فکی گیجگاهی

در ابتدا تصور عموم برای اختلال مفصل گیجگاهی فکی، ناهماهنگی دندان‌های فک بالا و پایین تصور می‌شد. اما امروزه با بررسی‌های صورت گرفته، مشخص شده که به جز ناهماهنگی‌های دندان‌های بالا و پایین، موارد دیگری می‌توانند علت این اختلال به شمار بیایند. در شکل گیری این بیماری، عوامل عاطفی و محیطی نیز نقش دارند. به طور کلی مهم‌ترین دلایل ایجاد مفصل گیجگاهی فکی عبارت‌اند از:

1. وارد شدن ضربه و یا تروما در صورتی که به صورت ضربه‌ای وارد شود، این احتمال وجود دارد که به یکی از اجزاء این مفصل آسیبی وارد شود. در این صورت، فرد از این ناحیه دچار مشکل می‌شود.
2. استرس، افسردگی و اضطراب استرس و اضطراب از دیگر عواملی هستند که می‌توانند سبب درد در قسمت‌های مختلف بدن شوند. این دردها گاهی اوقات به حدی است که فرد تصور می‌کند واقعا آن ناحیه دچار مشکل جدی شده است.
3. وضعیت نادرست سر و گردن در صورتی که وضعیت سر و گردن به صورت نادرستی در طول روز قرار بگیرد، می‌تواند در دراز مدت سبب اختلال در این مفصل شود.
4. بعضی از بیماری‌ها بعضی از بیماری‌ها مانند دندان قروچه، آپنه خواب، فیبرومیالژیا، بیماری‌های دژنراتیو مفصل، مال اکلوژن دندان، آنکیلوگلوزیا و برخی ناهنجاری‌های ساختاری از زمان تولد از دیگر علل بروز این اختلال‌اند.

علائم اختلال مفصل گیجگاهی فکی یا TMJ

علائم بیماری مفصل گیجگاهی فکی عبارت‌اند از:

1. درد گوش

   درد گوش، خستگی و وزوز گوش می‌تواند نشانه‌ای از مفصل گیجگاهی فکی باشد. بیمار با حرکت فک‌ها، ممکن است درد بیشتری به همراه داشته باشد.

2. درد صورت

   به طور کلی درد این اختلال در دسته دردهای بسیار عمیق شناخته می‌شود که از مفصل مورد نظر می‌تواند به سمت فک و گردن منتقل گردد. این درد با صحبت کردن، جویدن غذا و رفتارهای این چنین بیشتر خواهد شد.

3. اختلال عملکرد فک

   در موارد شدیدتر ممکن است علائمی مانند صدا دادن فک هنگام باز و بسته شدن، دندان قروچه، قفل شدن فک و غیره مشاهده شود.

4. برخی علائم دیگر

   درد چشم، بازو، کمر، سرگیجه، کاهش کیفیت خواب و گرفتگی عصلات فک پایین می‌توانند نشانه‌ای از اختلال مفصل گیجگاهی فکی باشند.

تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فکی

برای تشخیص این اختلال از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

1. معاینه فیزیکی

   برای تشخیص این اختلال در ابتدا دندانپزشک متخصص به بررسی علائم و نشانه‌های بیان شده توسط شما می‌پردازد. در واقع دندانپزشک معاینات لازم از ناحیه فک و عضلات صورت را انجام می‌دهد.

2. بررسی سوابق پزشکی

   بیماری‌های دیگر مانند دندان درد، آرتروز، بیماری لثه و یا عفونت سینوس می‌توانند علائمی مشابه با این اختلال داشته باشند؛ به همین جهت دندانپزشک سوابق پزشکی شما را نیز بررسی کرده و آزمایش‌های لازم را بررسی می‌کند.

3. تصویربرداری

    دندانپزشک برای تشخیص دقیق‌تر و بررسی جزئيات استخوان فک از عکس‌های رادیولوژی، ام آر آی و یا سی تی اسکن استفاده می‌کند. ام آر آی مفصل فک، می‌تواند به تشخیص حرکت مناسب فک و بررسی دیسک مفصل فک کمک کند. سی تی اسکن نیز، جزئیات استخوان فک را به طور کامل مورد بررسی قرار می‌دهد.

درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی

به طور کلی برای درمان tmj راهکارهای غیر جراحی و جراحی وجود دارند که در ادامه به بررسی کامل آنها می‌پردازیم:

1. درمان دارویی

   

   برخی از داروها با بررسی دندانپزشک، برای درمان این اختلال تجویز می‌شوند که عبارت‌اند از:
• داروهای ضد افسردگی در دوز پایین
• داروهای ضد اضطراب که در مدت کوتاهی تجویز می‌شوند.
• داروهای شل کننده عضلات فک که بیشتر برای افرادی که عادت به دندان قروچه دارند، تجویز می‌شوند.
• داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب همانند آسپرین یا ایبوپروفن که سبب کاهش درد عضلانی و ورم می‌شوند.

2. کیسه یخ، ورزش و حرارت مرطوب

   

   استفاده مرتب از این سه گزینه می‌تواند به درمان اختلال مفصل گیجگاهی کمک کند. حرارت مرطوب، باعث رفع اسپاسم و گرفتگی عضلات می‌شود. استفاده از حرارت مرطوب و حرکت‌های کششی ساده به مدت 10 دقیقه می‌تواند به رفع این اختلال کمک کند. انگشت شست دست چپ را زیر دندان‌های جلویی بالا قرار دهید.
   سپس انگشت اشاره و وسط دست راست را بالای دندان‌های قدامی فک پایین بگذارید و فک را به آرامی با حرکات انگشتان ماساژ دهید.

3. اسپلینت

   

   اسپلینت یک ابزار موثر است که با قرار گرفتن در دهان و بر روی دندان‌ها، مانع از قرار گرفتن دندان‌ها روی هم می‌شود. استفاده از این ابزار به طور معمول در شب‌ها و برای افرادی که دارای دندان قروچه هستند، بسیار مناسب است.

4. فیزیوتراپی مفصل tmj

   

   همه بیمارانی که به این اختلال مبتلا هستند، به فیزیوتراپیست ارجاع داده می‌شوند تا با درمان فیزیوتراپی حرکت مفصل بازیابی شود. با این کار، عضلات فک تقویت شوند و درد کاهش پیدا کند. درمان‌های فیزیوتراپی مورد استفاده برای اختلال مفصل گیجگاهی عبارت‌اند از:

   1. درای نیدلینگ

      برای کاهش درد مزمن درای نیدلینگ یا سوزن خشک می‌تواند بسیار موثر واقع شود.

   2. تنس

      این دستگاه با ترشح اندورفین در مغز که نقش مسکن طبیعی برای بدن را دارد، باعث تسکین علائم TMJ می‌شود. کارکرد دستگاه تنس به این صورت است که با تحریک الکتریکی عصب از روی پوست، باعث انقباض عضلات و ماساژ آنها می‌شود. این دستگاه با کاهش درد و خشکی، سبب بهبود توانایی حرکت فک می‌گردد.

   3. بیوفیدبک

      در این روش از دستگاه‌های الکترونیکی برای بهبود گرفتگی عضلات استفاده می‌شود.

   4. اولتراسوند تراپی

      این روش برای کاهش درد سر و گردن از امواج صوتی با فرکانس بالا به جهت تحریک بافت زیر سطح پوست، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

   5. لیزر تراپی سرد

      این روش برای بر طرف کردن التهاب مفصل‌ها و عضلات بوده و روشی ایده آل برای درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی و درد فک محسوب می‌شود. در این روش برای اینکه تحریک فرآیند التیام بافت و عضله صورت گیرد، از نور درمانی استفاده می‌شود. نور با برخورد به ناحیه هدف، سبب تحریک رشد سلولی شده و جریان خون را بالا می‌برد. یکی از مزایای این روش، کشیدگی بافت و رفع تنش است.

   6. درمان با ریز جریان

      این روش به جهت درمان درد عضلانی و عصبی با استفاده از جریان الکتریکی بسیار پایین کاربرد دارد. در واقع برای ایجاد شرایط بهتر برای ترمیم بافت، ریز جریان فرکانس‌های نرمال درون سلول عضلات بازیابی می‌شود. این موضوع سبب کمتر شدن التهاب و بهتر شدن جریان خون می‌شود. این روش با انجام شدن روی نقاط ماشه ای درد، با کمتر کردن فرایند التیام درد فک، سبب افزایش دامنه حرکتی می‌شود.

5. جراحی 

   

   در صورتی که هیچ کدام از روش‌های نامبرده موثر واقع نشوند و شدت ناهنجاری بسیار زیاد باشد، برای درمان سندرم مفصل گیجگاهی فکی، از جراحی کمک گرفته می‌شود.
   روش‌های آن عبارت‌اند از:

   1. آرتروسنتز

      در این روش درمانی سوزن‌های کوچکی برای شستشوی مایع مفصل و دور کردن ذرات جانبی التهابی از آن، به درون مفصل وارد می‌شوند.

   2. تزریق

      به منظور تسکین درد برای برخی از بیماران آمپول کورتیکواستروئید استفاده شده که در واقع این تزریق سبب کاهش درد ناشی از اختلال مفصل گیجگاهی فکی می‌شود.

   3. آرتروسکوپی مفصل فکی گیجگاهی

      این جراحی برای درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی بسیار موثر است. در آن با وارد شدن لوله کوچکی به نام کانولا در فضای مفصلی، وسایل جراحی کوچک و آرتروسکوپ به نقطه مورد نظر رسیده و عمل جراحی آغاز می‌گردد.
      با اینکه این روش محدودیت‌های خاص خود را دارا است، اما نسبت به جراحی باز مفصل خطرات و عوارض بسیار کمتری دارد.

   4. جراحی باز مفصل

      در صورتی که علت درد مفصل مشکلات ساختاری باشد و به کمک درمان‌های محافظه کارانه‌تر درمان نشود، توصیه دندانپزشک جراحی باز است. البته افرادی که قصد انجام این جراحی را دارند، بهتر است تا وضعیت خود را سبک سنگین نمایند؛ زیرا این عمل سنگین‌تر از جراحی‌های دیگر بوده و عوارض بیشتری نسبت به آنها دارد.

   5. کوندیلوتومی اصلاحی

      درمان توسط این نوع جراحی به صورت غیر مستقیم انجام می‌شود؛ در واقع در این روش مفصل تحت جراحی قرار نمی‌گیرد، بلکه عمل روی فک پایین انجام می‌شود. این جراحی، برای درمان قفل شدن فک و تسکین درد، بسیار موثر است.

سوالات متداول

1. آیا ارتودنسی برای درمان مفصل گیجگاهی فکی کاربرد دارد؟

   در واقع مشکلاتی که برای بایت به وجود می‌آید، سبب ایجاد این ناهنجاری می‌شوند؛ به همین جهت براکت‌ها می‌توانند به منظور کاهش علائم درد مورد استفاده قرار گیرند.
   زمانی که دندان‌ها صاف و مرتب می‌شوند و در جایگاه صحیح خود قرار می‌گیرند، مفصل فکی گیجگاهی نیز به جایگاه خود بر می‌گردد. در این صورت علائم آن کاهش یافته و یا حتی متوقف می‌شوند.

2. آیا می‌توان از اختلال مفصل گیجگاهی فکی پیشگیری کرد؟

   با مدیریت استرس و ترک برخی از عادات رفتاری نادرست مانند دندان قروچه می‌توانید به کاهش علائم آن کمک کنید. برای ترک دندان قروچه استفاده از نایت گارد می‌تواند بسیار موثر عمل کند.
   همچنین مشاوره، ورزش و تغذیه مناسب می‌توانند کارایی بسیاری برایتان داشته باشند.
   توجه داشته باشید که گاهی اوقات مشکل طوری نیست که بتوان از آن پیشگیری کرد. به عنوان مثال اگر فرد از همان بچگی با نامرتبی دندان‌ها همراه باشد، نمی‌تواند از این مشکل پیشگیری کند. صرفا باید برای درمان آن اقدام کند.

3. اختلال مفصل گیجگاهی فکی در زنان شایع‌تر است یا مردان؟

   احتمال بروز این اختلال در زنان به علت متفاوت بودن آناتومی کلاژن نگهدارنده دیسک و همچنین وجود برخی از هورمون‌های زنانه بیشتر است.