ارتودنسی یکی از بهترین روش‌ها برای درمان ناهنجاریهای دندان و فک است. این روش چندین سال است که توانسته با درمان ریشه‌ای و اصولی این مشکلات، محبوبیت زیادی کسب کند. اما شاید نتوان همه ناهنجاری‌ها را با استفاده از ارتودنسی درمان کرد.
اما اختلالات دندانی قابل درمان با ارتودنسی کدام‌اند؟
این اختلالات در صورت عدم درمان چه عوارضی به همراه دارند؟
دکتر فاطمه لبافی با تجربه‌ای در این زمینه دارند، می‌توانند اطلاعات کاملی در مورد ناهنجاریهای دندانی قابل درمان با ارتودنسی بیان کنند. پیشنهاد می‌کنیم مطالعه ادامه مطلب را از دست ندهید!
مال اکلوژن (ناهنجاری دهان و دندان) چیست؟
Occlusion (اکلوژن)، به حالتی گفته می‌شود که دندان‌ها به درستی روی هم قرار می‌گیرند. زمانی که دندان‌ها از موقعیت صحیح خود خارج شوند، به این وضعیت در اصطلاح مال اکلوژن گفته می‌شود. در حالت طبیعی و نرمال، دندان‌های جلویی فک پایین نزدیک به ۲ تا ۳ میلیمتر به وسیله دندان‌های قدامی فک بالا، پوشش داده می‌شوند. اما اگر این نظم و ترتیب به هم بخورد و دندان‌ها در تراز مناسب قرار نگیرند، گفته می‌شود فرد دچار نوعی مال آکلوژن شده است.
ناهنجاری فک چیست؟
زمانی که مشکل ناهماهنگی دندان‌ها به دلیل وضعیت رشد و قرارگیری نامناسب فکین باشد، به اصطلاح گفته می‌شود فرد دچار ناهنجاری فک شده است. این ناهنجاری‌ها سبب درد، مشکل در باز و بسته کردن دهان و احساس درد و صدا در مفصل می‌شوند.
علل ناهنجاریهای دهان و دندان
ناهنجاریهای دهان و دندان بر اثر عوامل متعددی به وجود می‌آیند که در زیر به آنها اشاره شده است:
- زمانی که مادر در هنگام بارداری برخی از داروهای شیمیایی خاص را مصرف می‌کند، احتمال ایجاد مشکلات دهان و دندانی در جنین او وجود دارد.
- ژنتیک شایع‌ترین عامل بروز چنین ناهنجاری‌هایی در کودک است.
- ممکن است در زمان کودکی بر اثر بازی، تصادف و هر حادثه دیگر، ضربه‌ای به فک کودک وارد شده و باعث شکستگی فک او شود. گاهی اوقات به دلیل جوش خوردن نامناسب فک‌ها، چنین ناهنجاری‌هایی بروز پیدا می‌کنند.
- هنگامی که دندان‌های شیری کودک زودتر از زمان مناسب از دست بروند، دندان‌های کناری تمایل دارند جای خالی را پر کرده و نظم دندان‌ها را بهم بریزند.
- مکیدن انگشت، پستانک و یا شیشه شیر اگر بیش از سن ۴ سالگی ادامه یابد، اثرات مخربی بر فک و دندان‌های کودک خواهد گذاشت.
- یکی از دلایل دیگری که باعث ایجاد ناهنجاریهای فک و دهان می‌شوند، تنفس از راه دهان است. برخی از کودکان این عادت را دارند که می‌تواند سبب ایجاد اختلالاتی در دهان و دندان شود.
- برخی از افراد دارای دندان‌های اضافه در دهان خود هستند که مشکلات متعددی را برای فرد ایجاد می‌کنند.
- برخی از عادات رفتاری نامناسب دیگر مانند دندان قروچه می‌توانند اثرات مخربی برای فرد در پی داشته باشند.
- ابتلا به برخی بیماری‌های لثه مثل پریودنتیت نیز یکی از عوامل جابه‌جا و کج شدن دندان‌هاست. پریودنتیت سبب شل شدن، افتادن و حتی جابه‌جایی دندان‌ها می‌شود.
- اگر دقت کرده باشید، هنگام قورت دادن آب دهان معمولا زبان فشاری به کام دهان وارد می‌کند. اما برخی از افراد هستند که در حین قورت دادن آب دهان، فشار زبان به دندان‌های جلویی وارد می‌شود. در چنین حالتی، به مرور زمان ناهنجاریهای دهان و دندان بروز پیدا خواهند کرد.
علائم ناهنجاریهای فک و دهان
وجود ناهنجاریهای فک نه تنها تاثیر مخرب بر ظاهر فرد دارند، بلکه بر روی حالات روحی و روانی تاثیرگذار خواهند بود. این ناهنجاری‌ها دارای برخی علائم هستند که در زیر به بررسی آنها می‌پردازیم:
- وجود مشکلاتی در جویدن غذا منطبق نبودن درست فک بالا و پایین باعث می‌شود در زمان غذا خوردن دندان‌ها به درستی روی هم قرار نگیرند. در این صورت به دلیل درست جویده نشدن غذا، مشکلات گوارشی برای بیمار ایجاد خواهد شد.
- تنفس غیر طبیعی زمانی که ناهنجاریهای فک بروز پیدا می‌کنند، بیمار ممکن است در نفس کشیدن نیز دچار مشکل شده و از دهان نفس بکشد. تنفس با دهان خود باعث ایجاد بسیاری از مشکلات فکی خواهد شد.
- چهره غیر عادی یکی از بارز رین نشانه ناهنجاریهای فکی، تغییر شکل و چهره فرد است. کودکانی که به مکیدن انگشت، پستانک و یا شیشه شیر برای مدت طولانی ادامه می‌دهند، دچار نامنظمی و ناهماهنگی فک می‌شوند که رشد فک و صورت را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- ایجاد یکسری زخم‌ها در دهان ممکن است بر اثر نامرتبی دندان‌ها، بیمار بافت نرم دهان خود را گاز بگیرد. در این صورت یکسری زخم‌هایی در دهان بروز پیدا می‌کنند.
- سخت شدن رعایت بهداشت دهان و بروز بیشتر پوسیدگی معمولا به علت نامرتبی دندان‌ها، رعایت بهداشت دهان برای بیمار سخت‌تر می‌شود. در این صورت احتمال اینکه پوسیدگی و سایر بیماری‌های مربوط به دهان و دندان بروز پیدا کنند، بیشتر است.
- احساس درد در فک بیمارانی که با ناهنجاری‌هایی در فک خود همراه هستند، معمولا نمی‌توانند به راحتی دهان خود را باز کنند. علاوه بر این نیز، ممکن است درد مزمنی در فک خود احساس کنند.
تاثیر ارتودنسی بر رفع ناهنجاریهای دندانی و فکی
کاربرد ارتودنسی برای درمان انواع متفاوتی از مشکلات دهان و دندان، بسیار موثر است. ارتودنسی با اصلاح فاصله بین دندان، قرار دادن دندان‌ها در موقعیت مناسب، اصلاح وضعیت قرارگیری فک بالا و پایین، بهبود عملکرد جویدن غذا و رفع بسیاری از مشکلات دیگر، یکی از بهترین گزینه‌ها برای درمان ناهنجاریهای دهان و دندان است.
انواع ناهنجاریهای دهان و دندان
معمولا در حوزه دندانپزشکی، مال اکلوژن دندانی به سه کلاس طبقه‌بندی می‌شود:
-
ناهنجاری کلاس ۱
در کلاس ۱، بایت بیمار تقریبا به حالت طبیعی بوده و دندان‌های فک بالا فقط کمی بیشتر از حالت طبیعی دندان‌های پایین را می‌پوشانند.
-
ناهنجاری کلاس ۲
معمولا بین دندان‌های جلویی فک بالا و پایین، یک فاصله افقی وجود دارد که طبیعی است. اگر این فاصله افقی از حد طبیعی بیشتر شود، این مال اکلوژن کلاس ۲ اتفاق می‌افتد.
-
ناهنجاری کلاس ۳
زمانی که دندان‌های قدامی فک پایین نسبت به فک بالا جلوتر قرار بگیرند، مال اکلوژن کلاس ۳ اتفاق افتاده است. اگر این نوع ناهنجاری به علت کوچک بودن فک بالا ایجاد شده باشد، در سنین کودکی با کمک دستگاه‌های ارتودنسی قابل درمان است، در غیر این صورت با کمک جراحی درمان خواهد شد.
سایر ناهنجاری‌ها شامل موارد زیر هستند:
-
کراس بایت
زمانی که دندان‌های پایین بر خلاف شرایط نرمال، از دندان‌های قدامی فک بالا جلوتر قرار گرفته باشند، در این صورت فرد مبتلا به کراس بایت شده است. در واقع کراس بایت حالتی شبیه به آندر بایت دارد؛ اما صرفا گروهی از دندان‌های فک پایین جلوتر قرار می‌گیرند.
-
آندربایت
آندربایت حالتی است که همانند کراس بایت دندان‌های فک پایین جلوتر از دندان‌های فک مقابل قرار می‌گیرند. با این تفاوت که در آندربایت، تمام دندان‌های فک پایین جلوتر از دندان‌های فک بالا قرار می‌گیرند.
-
اوربایت
زمانی که بیمار به اوربایت مبتلا باشد، دندان‌های فک بالا سبب پوشیده شدن دندان‌های فک پایین می‌شوند. این نوع ناهنجاری در اکثر اوقات بر اثر دلایل ارثی ایجاد می‌شود، اما عوامل دیگری مانند جویدن ناخن، مکیدن انگشت و استفاده از شیشه شیر و پستانک در طولانی مدت، می‌توانند نقشی بر ایجاد این نوع ناهنجاری داشته باشند.
-
دیپ بایت
در واقع این ناهنجاری نوع شدیدتر اوربایت است که احتمال وجود آن در افراد بسیاری وجود دارد. در صورتی که دندان‌های فک بالا تقریبا سبب پوشانده شدن تمام قسمت دندان‌های فک پایین شوند، در این صورت فرد به دیپ بایت مبتلا شده است.
-
اپن بایت
این ناهنجاری زمانی اتفاق می‌افتد که در زمان بسته شدن فک، دندان‌های قدامی فک بالا و پایین به یکدیگر نرسند که در نتیجه دهان باز می‌ماند. اپن بایت سبب فاصله بین دندان‌ها و عدم بسته شدن فک می‌شود.
-
اورجت
در صورتی که دندان‌های فک بالا بیش از حد طبیعی فاصله افقی با دندان‌های فک پایین داشته باشند، به آن اورجت گفته می‌شود.
-
انحرافات فکی
دندان‌های جلویی فک بالا و پایین باید در یک خط مرکزی قرار داشته باشند. در غیر این صورت، دندان‌ها در حالت درستی قرار نگرفته و ناهنجاری انحراف فکی به وجود می‌آید.
-
غیبت دندانی
معمولا به حالتی که جای یک دندان یا چند دندان در دهان خالی باقی می‌ماند، غیبت دندانی گفته شود. این اتفاق به دلایل متفاوتی به وجود می‌آید. یکی از راه‌های درمان آن ارتودنسی است.
-
وجود دندان اضافه
تعداد استاندارد دندان‌های شیری ۲۰ و دندان‌های دائمی ۳۲ عدد است. گاهی ممکن است به دلایلی، فرد یک یا چند دندان اضافه در دهان داشته باشد. این دندان‌های اضافی در بخش‌های مختلف دهان امکان رویش دارند و بی‌نظمی شدیدی برای دندان‌ها به وجود می‌آورند. به کمک کشیدن دندان و ارتودنسی، می‌توان چنین مشکلی را درمان کرد.
عوارض و معایب ناهنجاریهای دهان و دندان
توجه داشته باشید که اگر ناهنجاریهای دهان و دندان در سنین پایین نادیده گرفته شوند، ممکن است مشکلات جدی‌تری را در سنین بزرگسالی به وجود آورند. درمان این ناهنجاری‌ها در سنین کودکی، راحت‌تر و سریع‌تر بوده و در اکثر مواقع به کمک ارتودنسی قابل درمان خواهد بود. اما اگر به سنین بزرگسالی برسد ارتودنسی ممکن است به کمک جراحی انجام شود. به طور کلی برخی از مشکلاتی که این ناهنجاری‌ها به وجود می‌آورند، عبارت‌اند از:
- کاهش زیبایی صورت و اعتماد به نفس
- ساییده شدن زود هنگام دندان‌ها و از دست رفتن مینای دندان
- ایجاد بیماری‌های دهان و دندان
- ایجاد اختلالات در عملکرد صحیح فک و دهان
- آسیب به ریشه‌های دندان‌های کناری
- ایجاد مشکلات گوارشی شدیدتر
- درد شدید ناحیه فک
- امکان ایجاد آپنه خواب
- دردهای ناحیه سر، گوش و گردن
- ایجاد اختلالاتی در تکلم
سوالات متداول
-
انحرافات فکی چه زمانی باید درمان شوند؟
درمان ناهنجاریهای فکی در سن کودکی بسیار اهمیت دارد؛ زیرا در سنین کودکی درمان راحت‌تر و دوره نقاهت سریع‌تر سپری می‌شود. در صورتی که درمان در سنین کودکی انجام شود به احتمال زیاد نیازی به انجام جراحی نخواهد بود.
-
آیا می‌توان مانع از به وجود آمدن ناهنجاری کلاس ۲ شد؟
این کار بسیار مشکل است، زیرا در بیشتر مواقع ژنتیک، عامل ایجاد کننده این ناهنجاری است با این حال، مراجعه به موقع به مطب دندانپزشکی و مشورت با متخصص ارتودنسی، می‌تواند مانع از شدیدتر شدن این وضعیت گردد. همچنین ترک به موقع برخی از عادات رفتاری نامناسب در کودکان مانند مکیدن انگشت، پستانک و شیشه شیر می‌تواند کمک بزرگی برای جلوگیری از این ناهنجاری کند.
-
آیا همیشه نیاز به درمان ناهنجاریهای دهان و دندان است؟
خیر، در خیلی از مواقع، ناهنجاری به قدری خفیف است که مشکل خاصی برای بیمار ایجاد نمی‌کند. در این صورت ممکن است دندانپزشک نیازی به انجام ارتودنسی و درمان آن نبیند.